Дерек

Барыс жылы қандай болған? 1902-2022 жылғы оқиғаларға шолу

Published

3 years ago

January 4, 2022

04 қаңтар, KAZNEWS. Барыс – сиыр жылынан кейін, қоян жылынан бұрын кіретін мүшел есебінің үшінші жылы. Барыс сақтардың ұғымында қасиетті аң болған. Қазақ халқының жорамалдарында Барыс жылы күрделі бетбұрыстар алдындағы тыныштық жылы деп саналған.

Барыс жылы қиындық пен қуанышқа, ауыртпалық пен жақсылыққа толы жыл. Дегенмен, бұрындары тарихта барыс жылына қатысты елеулі оқиғалар болмаған. Сол себепті барыс жылын қазақтар жайсыз жыл деп санамайды.

Сонымен, барыс жылы аймағымыз үшін қандай жыл? Тарихи шегініс жасап, 1902-2022 жылдардағы барыс жылындағы оқиғаларға қысқаша шолу жасап көрелік.

1902 жылы

XIX ғасырдың екінші жартысы ХХ ғасырдың басында Цинь үкіметінің сыртқы саясаты біршама әлсіреуіне байланысты “Жаңа үкімет саясаты” бағдарламасын жариялады. Бұл моңғол халқына ауыртпалық туғызды. VIII Боғда Живзандамба, Цэрэнчимэд, Ханддорж, Чагдаржав қатарлы тұлғалар Цинь үкіметінің басымшылық саясатына қарсы шығып, ел бостандығы үшінгі күресі басталды.

Қоғам қайраткері Ноғай Шымшырұлы дүниеге келді.

1914 жылы

Хиагта қаласында Моңғол елі, Қытай мен Ресей Патшалығы арасындағы үш жақты келісім басталды.

Батыс моңғолияда ойран салған Жа лама ұсталып, Ресейге табыс етілді.

1926 жылы

1926 жылы өткен Халық өкілдері құрылтайына қазақ халқынан Ж.Адырбай, Ж.Нарын, С.Мүрсәлі, Жанымхан, Күшенбай, урианхай халқынан Ш.Тэвэгт қатарлы өкілдер қатысты.

Моңғолиядан 10 адам Меккеге қажылық сапарға аттанды.

Алғаш рет хошуун әкімін халық мәжілісінен сайлау жұмысы басталып, Шыбарайғыр хошууны әкіміне Т.Үмбет, Шеруші хошууны әкіміне М.Қойшы молда, орынбасарына Қ.Баймеш, хатшысына Т.Дәуітбай сайланған.

Қазіргі Алтанцөгц сұмын орталығында алғашқы бастауыш мектебі орнаған. 1931 жылы Өлгий қаласына орын ауыстырып, жалпы білім беретін №2 мектептің іргетасын қалаған.

1938 жылы

1938 жылдан өңірдегі әкімшілік бөлісін ру атымен емес жер-су атымен атауға шешім шықты. Қазақ, урианхай, дөрвөд халқы Хужирт, Цагаангол, Дэлүүн, Толбо, Улаанхус, Цагааннуур, Баяннуур, Сагсай т. б. жер-су атымен аталған әкімшілік бірліктерге бөлінді.

Саяси қуғын-сүргін нәубеті 1937-1938 жылдары өзінің шарықтаған шегіне жетті. Моңғолияда 37 мыңға жуық адам нәубетке ұшырады. Олардың 3 мыңға жуығы Баян-Өлгийліктер болған.

Саяси нәубетке ұшырағандардың мал мүлкін тәркіледі.

Маусым айында Мемлекеттік Кіші Құрыл басқармалары мен Министрлер кеңесінің біріккен отырысында Ховд аймағына қарасты қазақтардың мәселесін сөйлесіп, «Аз ұлт өкілдерінің өмір тіршілігі, саяси және қоғамдық белсенділігін жақсартуға байланысты іс-шаралар» туралы №50 -ші қаулы қабылданып, мемлекеттік комиссия орнатқан. Комиссия мүшесіне Қобда аймағы әкімінің орынбасары Б.Қаби, МКХ депутаты М.Тоқтамыс қатарлы өкілдер қатысқан. Қаулы бойынша қазақ, урианхай халқына 21460 шаршы жер беру, әкімшілік құрылымын өзгерту, жаңа сұмындарды сайлау арқылы құру, өнеркәсіп ашу, заңдарды қазақ тілінде насихаттау қатарлы тағы басқа шаруаларды атқаруды сол кездегі Премьер-министр А.Амарға тапсырған.

Көкмойнақта бастауыш мектеп құрылды.

Цагааннуур сұмыны (Ақкөл қалашығы) 1938 жылы Увс аймағы Бөхмөрөн сұмынының 1,2,3 және қазақтың Бақат сұмынының 4 -ші бағынан құралып Ховд аймағының қарамағында орнады.

1950 жылы

Қыркүйек айында аймақ орнауының 10 жылдық мерейтойы тойланды. Мерейтойға алғаш аймақ орнату ісін ұйымдастырған МХРП-ның Орталық комитетінің хатшысы Ч.Сүрэнжав қатарлы өкілдер келіп қатысты. Мерейтойда генерал М.Зайсанов алғаш рет ұшаққа ақсақалдар мен балаларды отырғызып, Өлгий қаласының аспанында өнерін көрсетумен қатар, тойшыл қауымға арнайы баспадан шыққан «Үнэн», «Өркендеу» газеттерін ауадан шашып, құттықтау жолдады.

«Мәдени төңкеріске» ауылдағы халықтың басым көпшілігі қатысты.

1950 жылының басында Моңғол елінің саяси, қоғамдық өмірінде бірқатар өзгерістер орын алды. Негізгі заң бойынша мемлекеттік құрылымның сайлау системасына өзгеріс еңгізілді. Бұл өзгерістер бойынша 1951 жылы Мемлекеттік Ұлы хурал сайлауы өтіп, Баян-Өлгий аймағынан 15 депутат сайланған.

Архив қағаздары крилл жазуымен жазылатын болды.

Бұл жылы аймақтық мерейтойда аймақтық піл дәрежелі палуан Ц.Чимэд-Очир жеңімпаз атанған.

Радио желісі құрылып, Улаанбаатар қаласының радио станциясы хабарын тыңдайтын мүмкіндік туды.

1950 жылғы барыс жылы аймақ басшысы қызметін Жеңісхан Дүзелбайұлы (1944.1-1950.12) атқарып тұрып, Құрманхан Мұқамедиұлы (1950.12-1952.8) билікке келген.

Мініс Әбілтайұлы Монғол Халық революциялық партиясы (МХРП) Орталық Комитетінің шешімімен мемлекеттік баспахананың қазақ бөліміне редактор, аударушы қызметіне тағайындалады.

1962 жылы

Бұл жылы аймақтық мерейтойда аймақтық арыстан дәрежелі палуан Е.Дағыс жеңімпаз атанған.

Министрлер кеңесінің №40 қаулысы бойынша Хотгор көмір шахтасын әкімшілік құрылымы бекітіліп, 1963 жылдан көмір шығару жұмысы басталды.

1962 жылы 25 желтоқсан күні Налайхан көмір шахтасының мастері Залел Нұғыманұлы мен Налайхан көмір шахтасының жұмысшысы Шанкей Дембебайұлы Моңғол Халық Республикасының «Еңбек батыры» атағын алған.

Аймақ орталығында спорт денешынықтыру ғимараты бой көтерді.

1962 жылғы барыс жылы аймақ басшысы қызметін Ырым Жуанғанұлы (1959.11-1970.6) атқарып тұрған.

1974 жылы

Ю.Цэдэнбал Моңғол Халық Республикасы Халық Ұлы Хуралы Президиумының Төрағасы яғни мемлекет басшысы қызметіне тағайындалды.

Өлгий қалалық Халық депутаттар құрылтайының атқару орыны құрылды.

Бұл жылы аймақтық мерейтойда аймақтық піл дәрежелі палуан Е.Қали жеңімпаз атанған.

1974 жылғы барыс жылы аймақ басшысы қызметін Сарай Асқанбайұлы (1970.6-1978.6) атқарып тұрған.

1986 жылы

Бұл жылы аймақтық мерейтойда аймақтық арыстан дәрежелі палуан Қ.Қажымұқан жеңімпаз атанған.

Халық Ұлы хурал депутатына бұл жылы М.Кәрімбек, Б.Құрметбек, Н.Сарбас, Қ.Қызырхан, Б.Дэжид, С.Цэцэг, К.Қабдеш, С.Цэдэнбал, А.Зардыхан, Н.Жамей, Т.Шәріпхан, С.Ғылымхан, Т.Намжим, Н.Бақат, Т.Дүйсенбай, Ц.Нарангэрэл, С.Кенжебай, Р.Дагвадорж қатарлы 18 азамат сайланған.

1986 жылғы барыс жылы аймақ басшысы қызметін Қызырхан Құсбекұлы (1978.6-1989.11) атқарып тұрған.

1998 жылы

Бұл жылы аймақтық мерейтойда мемлекеттік лашын дәрежелі палуан О.Бақыт (қазір мемлекеттік харцага) жеңімпаз атанған.

Моңғолия Президенті Н.Багабанди Қазақстан Республикасы, Кувейт және Түркия елдеріне ресми жұмыс сапарымен барды.

1998 жылы аймақ басшысы қызметін Мейрам Қадырұлы (1996.10-2000.8) атқарып тұрған.

2010 жылы

2010 жылы 11-13 қараша аралығында Астанада Моңғолияның Қазақстандағы мәдениет күндері өтті. Мәдениет күндері аясында фотокөрме, моңғол киносының көрсетілімі және өнер шеберлерінің концерті ұйымдастырылды.

Наурыздың Халықаралық мәртебесі айқындалды. 2010 жылы 19 ақпанда БҰҰ Бас Ассамблеясының 64-ші сессиясында «Әлем мәдениеті» атты күн тәртібінің 49 тармағы аясында «Халықаралық Наурыз күні» деп аталатын қарар қабылданды.

ЮНЕСКО ұйымы 2010 жылы қыран құспен аңшылық жасауды адамзаттың материалдық емес мұрасы тізіміне қосқан.

Парламент депутаты Тілейхан Әлмәлікұлының бастамасымен Музыкалы драма театрының ауласында Бүркіт бейнеленген “Бірлік кешені” ескерткіші орнатылды.

Қоғам қайраткері Сарай Асқанбайұлының ескерткіші орнатылды.

Моңғол елінің «Мәдениетіне еңбегі сіңген қайраткер» Самжид Риймэдке «Халық артисі» атағы берілді.

Бұл жылы аймақтың 70 жылдық мерейтойы тойланып өтті. Палуандар бәсекесінде қазіргі мемлекеттік чемпион дәрежелі палуан П.Бүрэнтөгс жеңімпаз атанған.

800 орындығы бар спорт кешені бой көтерді.

Баян-Өлгий аймағының халық саны өсімінің ең жоғарғы төмендеуі 1991-1994, 2010 жылдары байқалған. 2010 жылғы халық санағында 89191 адам тіркелген.

2010 жылы аймақ басшысы қызметін Қабыл Сәкейұлы (2007-2012.12) атқарып тұрған.

2022 жылы ?

Up Next

Казньюс ақпарат агенттігінің 10 жылдық мерейтойы

Don't Miss

Ұлттық бостандық пен тәуелсіздіктің қалпына келгеніне 110 жыл толды

Kaznews Agency

Казньюс агенттігі

Дерек

Түркі мемлекеттері ұйымының 10-саммиті аясында 12 құжаттарқа қол қойылды

Published

1 year ago

November 3, 2023

Kaznews Agency

Түркі мемлекеттері ұйымының 10-саммиті аясында 12 құжаттарқа қол қойылды, деп хабарлайды qazradio.fm Ақорданың баспасөз қызметіне сілтеме жасап.

Түркі мемлекеттері ұйымының 10-шы саммиті аясында қол қойылған құжаттар тізімі:

1. Астана Актісі;

2. Түркі мемлекеттері ұйымы 10-шы саммитінің декларациясы;

3. Өзбекстан Президенті Шавкат Мирзиёевті «Түркі әлемінің ең жоғарғы орденімен» марапаттау туралы мемлекеттер басшыларының шешімі;

4. Түркі әлемінің қаржы орталықтары мәртебесін беру туралы мемлекеттер басшыларының шешімі;

5. Түркі ынтымақтастығы ұйымдарының жаңа туларын қабылдау туралы шешім;

6. Тағайындаулар туралы мемлекеттер басшыларының шешімі;

7. Экономикалық ынтымақтастық ұйымына Түркі мемлекеттері ұйымының байқаушы мәртебесін беру туралы шешім;

8. 6 ақпан – Табиғи апаттар құрбандарын еске алу және Түркі мемлекеттері ұйымының ынтымақтастығы күні деп бекіту туралы шешім;

9. Түркі мемлекеттері ұйымы Хатшылығының бюджетін басқару ережесі туралы шешім;

10. «Түркі мемлекеттері ұйымы Тұрақты өкілдері жөніндегі ережені» әзірлеу туралы шешім;

11. Түркі мемлекеттері ұйымына мүше мемлекеттердің тиісті мекемелері арасындағы метрология саласындағы ынтымақтастық туралы хаттама;

12. Түркі мемлекеттері ұйымының 2023-2027 жылдарға арналған көлік байланысы бағдарламасын іске асыру жөніндегі бірлескен іс-шаралар жоспары (жол картасы).

Дерек

Айдағы Үндістанның станциясы «ұйқы» режиміне көшеді

Published

1 year ago

September 5, 2023

Kaznews Agency

05 қыркүйек, KAZNEWS. Айдың бетінде күн батып, түн басталған кезде Үндістанның қондырғыш станциясы мен өздігінен жүретін станциялары «ұйқы» режиміне көшеді.

Үндістанның Ғарышты зерттеу ұйымы (ISRO) ай бетіндегі күн батып, түн басталғаннан кейін, станциялары шамамен 22 қыркүйекте қайта жұмыс істей бастайды деп хабарлады.

Жоғарыда аталған станциялардың батареялары күн сәулесімен қуатталады.

Айдағы бір тәулік төрт аптадан астам уақытты құрайды.

23 тамызда Үндістанның «Чандрайан-3» станциясы «Викрам» қондырғышын айға сәтті қондырған.

Викрам станциясының корпусына бекітілген Прагяан өздігінен жүретін станциясы ай бетінде жұмыс істей бастады.

Дерек

Кристиан Бэйл батыс Моңғолияға саяхаттады. #Бэтмэн😀

Published

1 year ago

July 24, 2023

Kaznews Agency

24 шілде, KAZNEWS. Жоғарғы суреттегі азамат әйгілі актер Кристиан Бэйл. Ол шілде айында батыс Моңғолияда саяхаттап, көшпенділердің салт дәстүрімен танысып қайтты.

Сонымен Кристиан Бэйл деген кім?

Кристиан Чарльз Филип Бэйл (ағылш. Christian Charles Philip Bale; 30 қаңтар 1974, Пембрукшир, Уэльс, Ұлыбритания) — ағылшын актері. Алғашқы кинокарьерасын тәуелсіз шағын жобалардан бастаған.

Бейл 13 жасында Стивен Спилбергтің «Күн Империясы» (1987) фильмінде ойнаған ролінде алғаш рет көрермен көзіне түсті. 2000 жылы «Америкалық Есалаң» картинасында қанішер Патрик Бэтменді сомдаған үшін кино сыншылар назарына ілікті. Ол «Машинист» (2004) киносында Тревор Резникті ойнау үшін 63 фунт салмақ тастайды, сол үшін оған актерлік шебері үшін жақсы абырой алып келеді.

Кристиан Бейл Кристофер Нолан режиссерлік еткен «Бэтмен: Бастама» (2005), «Қара сері» (2008) және «Қара сері: Жандану» (2012) трилогиясында Брюс Уэйн/Бэтменді ойнағаннан кейін көпшілікке таныла бастады. «Күрескер» (2010) биографиялық фильмінде Дикки Эклундты сомдағаны үшін Бейл сыншылардан жақсы баға алды және бірнеше марапаттарға ие болды, соның ішінде бірінші рет Екінші пландағы үздік ер ролі номинациясы бойынша Оскар және Алтын глобус сыйлықтарының иегері атанады және Екінші пландағы үздік ер ролі үшін АҚШ Гильдия киноактерлер сыйлығымен марапатталынады.

2013 жылы «Америкалық сергелдең» драмалық комедиясында ойнайды, сол үшін Бейл екінші рет Оскар номинациясына түседі және бұл номинация бірінші рет үздік ер ролі үшін еді.

Дерек

Футзалдан ел біріншілігіне қатысқан футболшылардың орташа жасы – 23 де

Published

2 years ago

April 6, 2023

Kaznews Agency

6 сәуір, KAZNEWS. Моңғолия Президентінің қолдауымен Дорноговь аймағының Сайншанд қаласында ұйымдастырылған футзалдан 21 аймақтар арасындағы «Ұлттық кубок-2023» ел біріншілігі аяқталды.

Баян-Өлгий аймағының құрамасы алғаш рет 4 -ші орынға тұрақтап, 1 миллион 500 мың төгрөг ақшалай сыйлықмен марапатталды.

Казньюс ақпарат агенттігі аталмыш ел біріншілігіне қатысқан ойыншылардың орташа жасын есептеп шығарды.

Казньюс сараптамасына сүйенсек, К.Наурызғажы бапкерлік еткен футболшыларымыздың орташа жасы – 23 де.

Ең кішкенесі 16 жаста, ең үлкені 32 жаста екенін байқауға болады.

Н.Халук 16, З.Капитрон 17, Т.Серлан, С.Ердос, М.Айболат, Е.Ақжол 21, Т.Бақыт 22, Қ.Дәуренбек, Қ.Ерқанат 23, М.Ертіс, Т.Ақжол 25, А.Айдын 26, Б.Ертіс 29, А.Тұрар 32 жаста.