17 қараша, KAZNEWS. Моңғолияның еңбек сіңірген мәдениет қайраткері, Моңғолия жазушылар одағы сыйлығының иегері, Мемлекет, қоғам қайраткері Сұлтан Тәукейұлының «Сеңгір таулар» романынан үзінді ұсынамыз.
Ғалым, жазушы, аудармашы, драматург Сұлтан Тәукейұлы повесть, драма, әңгіме, роман сияқты әдебиеттің барлық жанрларында жазып, өз оқырманын тәнті еткен кейінгі буынға үлгі боларлық қаламгер.
Жазушының «Арман тау», «Арыстардың арманы», «Алмас қылыш» романдары қазақ оқырмандарына танымал.
Сондай-ақ «Тағылым» атты ғұмырнамалы эссе романы арқылы 2019 жылы Моңғолия Үкімет орнының Д.Нацагдорж атындағы сыйлығына ие болды. Бала кезінен жазушы болуды армандаған. Сол арманы 40 жылдан кейін орындалған. Әдеби бастамасын 1963 жылы алғаш аударма арқылы бастаған. Тарихи тақырыпты таңдаған жазушы алғашқы романның 1-ші кітабы «Сүмбэр уулс» (Көк сеңгір) атпен 1986 жылы, 2-ші кітабы «Уулын шуурга» (Тау бораны) атпен 1991 жылы басылып моңғол тілінде жарық көрді. (Қәзірде Д.Нацагдорж атындағы Ұланбатыр қаласының Орталық кітапханасы хорында маңғол тілінде сақтаулы.)
Сондай-ақ 2006 жылы Моңғолияның таңдамалы шығармаларының 108 томының қатарына енді. 2019 жылы жазушының өз аудармасы бойынша өңдеп, өзгерістер енгізе толықтырыла қазақ тілінде басылды.
Моңғолиядағы қазақтардың 1900 жылдан басталған қоғамдық және саяси құрылымын, халқының тұрмысын, мәдениетін, әдет-ғұрпын баяндайды. Сол кездегі қазақтың алдыңғы қатарлы қайраткерлерін, тарихи тұлғалары келешек ұрпақтар үшін күресін көркем әдеби кейіпкерлер арқылы жеткізеді.
Ең кедей күңнен мемлекет қайраткеріне дейін жоғарлаған Бектас, Мерген сияқылды қазақ пен урианхай халқының тұрмысын бейнеленген. Сондай-ақ сол кездегі монғол қоғамының алғашқы 50 жылындағы өзгерістерді көрсетеді. Революцияға дейінгі феодалдық қоғамның бейнесі, Октябрь төңкеріс әсері, ақ-қызылдың күресі, 1930 жылдардағы халықтық революциядан кейінгі қуғын-сүргін сияқты барлық кезеңді қазақ халқы қалай бастан кешіргенін сол замандағы халық жанашырларының күресуімен Моңғолияның партия органдарының қолдауымен Баян-Өлгий аймағын құрғанымен аяқталады.
КӨКСЕҢГІР (Бірінші кітап)
«Бейқұт өмірді аңсау» атта аңыз немесе бет ашар
Бірінші бөлім. ЕСКЕКСІЗ ҚАЙЫҚ
1. Кір жуып, кіндік кескен жер
2. Салтанат
3. Дау
4. Қарымта
5. Қапаста
6. Реніш пен қуаныш
7. Жат жақсы ағайынан таныс болса
8. Қоңторғай тіршілік
9. Келелі кеңес
10. Қанды кек
11. Тамшы тердің құны
12. Тоғыз жолдың торабы
13. Алыс сапар
Екінші бөлім. БАҚТАЛАС
1. Өткен күндер күмбірі
2. Жолы үлкен адам
3. Құлшаылық
4. Есекдәме
5. Жер мен көктің жеті қаты
6. Әліп, бидің кереметі
7. Қажылық парыз
8. Оралу
9. Өшпенді ел
10. Шожыға барар жол
11. Жау қайда деме жар астында
12. Өрікті көлдің толқыны
13. Бітер істің басына, жақсы келер қасына
14. Ата мекенде
15. Жау жағадан алғанда бөрі етектен алады
16. Құн
17. Қасірет
18. Өліп тірілген адам
19. Сергелдең
Үшінші бөлім. КҮРЕС
1. Алысты көздеген адам
2. Шақырусыз қонақ
3. Үкірдайдың мөрі
4. Жауынның алды дауыл
5. Орнын таппаған билік, опық жеген халық
6. Мешін жылғы жұт
7. Әкемнің қамшысы
8. Өлгий өткелінде
9. Сәтті кездесу
10. Кіші Иван деген кім?
11. Сағсайдың құйғанында
12. Жаралы таулар
13. Қыран бүркіт қияда өледі
14. Аманат
«Ақиқат» әңгіме немесе аяқтау
ТАУ БОРАНЫ (Екінші кітап)
Бірінші бөлім. АЛАН-ЕЛЕҢ
1. Табынар тәңірім
2. Түмен жұрттың тілегі
3. Қыста еріген қар
4. Бөтен есім, бөгде адам
5. Көңілдің нәзік пернесі
6. Бір күнгі танысқы мың күн сәлем
Екінші бөлім. АЛАСАПЫРАН
1. Махаббат қызық мол күндер
2. Шайтанның ойнағы
3. Сағыныш
4. Жаңалықтың жаршысы
5. Қызу әңгіме, қызылкеңірдек талас
6. Үзілмеген үміт
7. Таңғажайып дүние
8. Дырдулы той, дүбірлі түн
9. Алысты жақындатқан күндер
10. Өгдеп келген қонақ
11. Ақбайдың тапқан ақылы
12. Ант
13. Ана жұрт, ата мекен
14. Арылмаған сор, ашылмаған бақ
15. Күздің ащы ыстығы
16. Қаздар қайтып келеді
17. Қобалжу
18. Алтайдан Анадолға дейін
19. Құлазу
Үшінші бөлім. ҚАРА БОРАН
1. Тау бораны
2. Қайта қауышар ма екенбіз?
3. Абақты үйі, азапты тергеу
4. Тарығу
5. Зарығу
6. Торығу
7. Ұмыталмас кездесу
8. Сенім
9. Медеу
10. Тосын қонақ
11. Асыл мұрат
Материалды дайындаған: Рая Жақынбекқызы