Connect with us

Моңғолияда

Айбота Әлиханқызы: Кер замандағы кедейшілік

Published

on

«Атымды айта бастасам тілім таңдайыма жабысып қалғандай күй кешемін» – деп Қожа айтпақшы кедейшілік туралы айта бастасақ жұмыссыздық алдымен ойға оралады. Жұмыссыз адам кіріссіз, кіріссіз адам кедей. Оның басқа бір формуласы бола қоймас деп ойласақ тағы да қателеседі екенбіз. Қазіргі таңда мемлекеттік жұмысшылардың көпшілігі, малшылардың көпшілігі кедей адамның құрамына кіреді. Неге десеңіз айталық.

Монгол елінде 3 млн жарым адам бар делік. Осының бір миллионы кедей. Жұмыссызы да кедей, малшысы да кедей, үкіметтік қызметкері де кедей. Жұмыссыз адамның кедей болатыны түсінікті, ал, үкіметтік қызметкерлерге не жоқ деп таңғалуыңыз мүмкін. Себебі мемлекеттік қызметкерлердің 70 пайызы айлық-жалақысын кепілге қойып несие алып тіршілігін жалғаушылар. Олар тек ғана банкіні асырауда. Мысалы 6-7 миллион төгрөгті бірнеше жылда оннеше млн төгрөг қылып қайтарасыз. Немесе 60 млн төгрөгтің пәтер үйін ипотекамен алып 20 жылдың ішінде 120 млн немесе одан да көп қылып қайтарасыз. Егер жаңа үйленген жас отбасы болса әсіресе қалалы жерлерде үйлі болу үшін 20 жылын жұмсайды. 20 жыл бойы несие төлеп ақша жинай алмағандықтан қайта несие алып балаларын оқытады. Мемлекеттік ұйым-мекемелердің сот төрешілері немесе кейбір заңи, әскери ұйым-мекемелерді айтпағанда көпшілігінің айлық-жалақысы млн төгрөгке жетпейді Орташа есеппен алғанда 600-800 мың төг аралығында.

Енді қараңыз мемлекеттік қызметкерлердің көпшілігі несие төлейтіндіктен жалақысының 30 немесе 40 пайызын банкіге береді. 600 мың төгрөгтің 250 мыңы несиеге кетсе, қалған 350 мың төгрөгті қай жыртығына жамасын. Бір тонна көмірдің бағасы ең аз дегенде 75 мың, бір қойды ең аз дегенде 160 мың төгрөгке ала алады, ал, ұнның бағасы 50 мың төгрөг. Егер бір үйде бір адам жұмыс істейді деп есептесек әлгі ауыз толтырып айтып отырған 600 мың, 800 мың төгрөгіңіз тек қағаз ғана, қымбатшылықта қажетіңді өтеуге келмейтінін, қысқа жібі не күрмеуге, күрмеуге келсе сүйреуге келмейтінін бағамдай аласыз. Әйтеуір өлместің күнін көріп жүрген халық. Ал, малшылардың жағдайына тоқталсақ қыстың суығы, жаздың ыстығында малын жайып, құртын жеп, айранын ішіп жүргенімен сол малдың барлық өнімдерінен мол пайда тауып отырғаны да шамалы. Елімізде ірі өндірістер, мал терісі, жүні мен сүтін өңдеп нарыққа ұсынушылар тым аз. Соның салдарынан мал өнімдерінің бағасы түсіп, малшылардың кірісінің азаюына әсер етуде.

Сонымен қатар мал бір жұттық дегенді де ескеруіміз керек. Мал терілері далада қалды, түбіттің бағасы түсіп, қой жүні де мардымды емес. Тек ғана еттің бағасы көтерілгенімен ақшаның қажеттілігі туындаған жағдайда сол малын дереу сатып қажетіне жарату мүмкіндігі аз. Себебі кейбір сұмындар аймақ орталығынан 100-300 шақырым қашықтықта орналасқан. Малшылар малын әкеліп сатып, саудалауға шамалары келе бермейді. Малшылар мен мемлекеттік қызметкерлердің жағдайы осындай болғанда жұмыссыздардың халін ойлаудың өзі артық. Олар істейін десе де жұмыс жоқ, енді көпшілігі тегін әрі оңай жолмен келетін қаржы-қаражатты көксейді. «Тақыр кедей» деген анықтама бойынша азық-түлік талоны, немесе еңбек даяшылық, қамқорлық басқармасынан берілетін азды-көпті көмекке, еңбек шыдамдылығынан айырылған адамдарға берілетін қаржы яғни түсінікті тілде айтсақ группаға тәуелді болады. Соны алудың амал айласын қарастырады. Халықтың бір азғана пайызын қариялар құрайды. Өмір бойы үкіметке еңбек сіңірген, ұл-қызын өсірген қарттарымыздың алатын зейнетақының төменгі мөлшері 350 мың.

Жоғарыда осы қаржыға не алуға болатынын айтқанбыз. Қариялар қартайған шағында еңбегінің зейнетін көргеннің орнына бір отбасын осы 350 мың төгрөгпен асырап отыр. Өйткені қариялардың қолында отырған балаларында да жұмыс жоқ әйелі ерге, ер жерге, бәрі бірігіп шал кемпірдің зейнетақысына қарап отырған жайттар халық арасында өте көп. Бәз біреулері студент оқытып отыр. Жұмыссыздар, жұмыстағылар, немесе малшылар, қариялар кедейге есептелсе енді кімдер бай дейсіздер ғой! Кейбір өз еңбегімен, табан ет маңдай терімен байыған бизнесмендерді айтпағанда күнәһарлар ғана бай. Себебі олар халықтың нәпақасын жеушілер. Халықтың ішінде жетім-жесір, кәрі-құртаң, ауру-сырқау адамдардың бәрі кездеседі. Соларға жасалуға тиіс қызметтер жасалынбай, солардың мүддесі үшін қызмет ететіндер тек өзінің қара басын, жемтіктестері мен ағайын туыстарының ғана мүддесін ойлаған, тендер деп, басқа деп заң жүзінде, қағаз жүзінде барлығын реттеп, қоржынын толтырғандар ғана бай.

Ұлттық статистика комитеті және әлемдік банкінің кедейшіліктің деңгейін анықтаған зерттеу анализдеріне жүгінсек 2008 жылдары кедейлік деңгейі 35 пайыз болған. Кейіннен тау-кен саласы жанданудың нәтижесінде 2016 жылы 29,6 пайыз болса, 2018 жылы 28,4 пайызға азайған. Ауылдық жерлерден қарағанда қалалық жерлерде кедейшіліктің деңгейі жоғары. Мәселен Улаанбаатар қаласында кедейліктің деңгейі 62,1 пайыз болса 2018 жылы 63,5 пайызға жеткен. Сонымен қатар кедей азаматтардың 41,8 пайызы Улаанбаатар қаласында өмір сүретіні анықталған. Ал ең кедей аймақ ретінде 51,9 пайызбен Говьсүмбэр аймағы аталған. Халқының тең жарымы кедейлікте өмір сүреді деген сөз. Келесі орындарды 45,1 пайызбен Говь-Алтай, 42,5 пайызбен Дорнод, 40,9 пайызбен Ховд аймақтары бөліскен. Бұлар тек сандық деректер. Дегенмен бұның артында кедейшіліктің нағыз бет-бейнесі жасырынып жатуы мүмкін. Ал, осы тізімнің ішінде аймағымыз кедейшілік деңгейі бойынша 24,3 пайызды құрап отыр. Екі жыл сайын бір рет жасалатын зерттеулерге қарағанда елде қандай бір дағдарыс, төтенше жағдайлар орын алса кедейшілікке ұшырайтындар екі есеге көбеюі мүмкін.

Биылғы әлемді жайлаған «Ковид-19»-дың әсері болмай қоймасы анық. Дегенмен ел тізгінін ұстаған басшылар кедейшілікті жою мақсатында әлі күнге дейін есі дұрыс бағдарлама ұсынып іске асыра алмады. Жұмыссыздықты, кедейшілікті жоюдың ең дұрыс жолы – шағын және орта өндірісті дамыту деп есептеді. Есесіне биліктегілер өздері бөлісіп жеп, қалғанын жергілікті жерлердегілер жең ұшымен алып деген сияқты оң нәтиже берген жоқ. Әйтсе де бірлі-жарым шаруашылық бірліктеріне септігін тигізсе де кедейшілік пен жұмыссыздықты шешудің тиімді жолы бұл емес еді. Кедейшілікті азайтамыз деп шетелге жұмыс күшін шығару да тиімді тәсіл емес дейді зерттеушілер. Ең дұрыс жолы ішкі өнімдерді арттыру, ірі компаниялар, ірі өнеркәсіптер бой көтеру, жер байлығын ұтымды пайдалану. Ел көлемінде ең кедейшілік деңгейі төмен аймақ Өвөрхангай. Бұл аймақта кедейлік деңгейі 11 пайыз. Аталмыш аймақта тау-кен саласы ірі қарқын алып жұмыстауда. Соның пайдасы халыққа тимеді деп айта алмаймыз. Ұлан-байтақ монголдың кең даласында небәрі 3 млн халық кедейшілікте өмір сүргеніне ішің күйеді. «Кең далаға симай жүргеніміз жоқ, сиыса алмай жүрміз ғой» демекші жер байлығын игере алмай, ел бюжетін барынша қымқырып-жымқырып, жең ұшымен жалғасып, жемтіктес болған мәдениетті ұрылардан құтылмайынша, халық көзін ашып, ұйқыдан оянбайынша кедейшілік ешқашан жойылмайды…

Әттең бір кем дүние!!!

Моңғолияда

Моңғолия-Қазақстан үкіметаралық комиссияның 9-шы отырысы өтті

Published

on

26 мамыр, KAZNEWS. Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрі, Қазақстан-Моңғол Үкіметаралық комиссияның тең төрағасы Дархан Қыдырәлі моңғол тарапының қонақжайлылығына алғыс білдіріп, екі ел арасындағы сауда-экономикалық, ауыл шаруашылығы, көліктік- логистика, инвестиция салаларындағы байланыстардың қазіргі жағдайына тоқталды. Бұл туралы ҚР Елшілігінің баспасөз қызметі хабарлады.

Министрдің айтуынша, 2020 жылы пандемияға байланысты тоқтатылған “Ұлан-Батыр – Алматы – Ұлан-Батыр” бағыты бойынша тұрақты әуе қатынасы қайта іске қосылды. Дегенмен, бұл салада әлі де істейтін жұмыстар көп.

«Қазақстан достас әрі бауырлас Моңғолиямен тығыз көпсалалы байланысты дамытуға мүдделі және бұған ерекше мән береді. 2022 жылы екі ел арасындағы дипломатиялық қарым- қатынастардың 30 жылдық мерейтойын атап өттік. Биыл Қазақстан мен Моңғолия арасындағы достық қатынастар мен ынтымақтастық туралы шартқа қол қойғанына 30 жыл толып отыр. Осылайша, екі ел достық қарым-қатынастардың символдық әрі әріптестік байланыстардың жаңа тарихи кезеңіне аяқ басты. Бүгінгі комиссияның отырысы сауда-экономикалық, мәдени-гуманитарлық салалардағы өзара ынтымақтастықты нығайтуға серпін береді деп сенеміз», – деді Д.Қыдырәлі.

Қос тарап Қазақстан мен Моңғолия арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықты кеңейтуге және екі елдің экономикасының дамуына елеулі үлес қосатын ірі жобаларды жүзеге асыруға мән берді. Сондай-ақ, мәдениет, білім, ғылым, туризм, ақпарат, дін, азаматтық қоғамды дамыту және жастар саясаты салаларындағы байланыстарды күшейту туралы қозғалды.

Моңғолияның Қаржы министрі, Қазақстан-Моңғолия Сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық және мәдени ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссияның тең төрағасы Болдын Жавхлан екі жақты қарым-қатынастардығ жеткілікті әлеуеті бар екенін айтып, Қазақстанның ауыл шаруашылығы, оның ішінде мал мен егін шаруашылығында тәжірибе алмасуға мүдделі екенін білдірді.

Отырыс қорытысында Комиссияның хаттамасына қол қою рәсімі өткізілді.

Сонымен бірге Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі мен Моңғолияның Қоршаған орта және туризм министрлігі табиғат қорғау бойынша өзара меморандумға қол қойылды.

Photography: Nurbek Amisha

Continue Reading

Моңғолияда

Моңғолия Президенті қазақстандық делегацияны қабылдады

Published

on

26 мамыр, KAZNEWS. Моңғолияның Президенті Ухнаагийн Хүрэлсүх Сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық және мәдени ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссияның 9-шы отырысына келген қазақстандық делегацияны қабылдады. Бұл туралы ҚР Елшілігі баспасөз қызметі хабарлады.

Президент Қазақстан мен Моңғолия арасындағы байланыстарға жоғары баға беретінін айтып, Үкіметаралық комиссияның жұмысына сәттілік тіледі.

Өз кезегінде Ақпарат және қоғамдық даму министрі, Қазақстан-Моңғолия үкіметаралық комиссияның тең төрағасы Дархан Қыдырәлі моңғол мемлекет басшысының тығыз жұмыс кестесіне қарамастан, қазақстандық делегацияны қабылдағаны үшін алғысын жеткізді.

Тараптар екі ел арасындағы мәдени-гуманитарлық, экономикалық байланыстар туралы сөз қозғады.

Айта кетейік, Ұлан-Батырда Сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық және мәдени ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссияның 9-шы отырысы өтіп жатыр. Онда сауда-экономикалық, мәдени-гуманитарлық, ауыл шаруашылық, көлік, мәдениет пен спорт, білім мег ғылым салаларындағы ынтымақтастыққа қатысты мәселелер талқыланды.

Photography: Nurbek Amisha

Continue Reading

Моңғолияда

Д.Қыдырәлі Моңғолияның Білім және ғылым министрі Л.Энх-Амгаланмен кездесті

Published

on

26 мамыр, KAZNEWS.  Улаанбаатарда өткізілетін Қазақстан-Моңғолия Сауда-экономикалық, ғылыми-техникалық және мәдени ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссияның ІХ отырысы шеңберінде ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрі, Қазақстан-Моңғолия Үкіметаралық комиссияның тең төрағасы Дархан Қыдырәлі Моңғолияның Білім және ғылым министрі Лувсанцэрэн Энх-Амгаланмен кездесті. Бұл туралы ҚР -ның Елшілігінің баспасөз қызметі хабарлады.

«Моңғолия Қазақстан үшін сенімді серіктес саналады және еліміз әртүрлі салалардағы өзара тиімді қарым-қатынастарды дамытуға үлкен мән беріп келеді.
Халықаралық ұйымдарда да тығыз әріптестігіміз бар. Осы орайда екі ел арасында білім және ғылым, ақпарат, археология саласында, әсіресе, ортақ музей ашу, көшпелілер тарихын бірге зерттеуде біріккен жұмыс істеуге ниетіміз бар. Күні кеше ғана Моңғолияның UBS арнасы мен “Хабар” телеарнасы өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Бұл бағыттағы жұмысымыз жалғасады», – деді Д.Қыдырәлі.

Сонымен бірге Д.Қыдырәлі министрліктің жұмысынан ақпарат беріп, алдағы уақытта бірге жұмыс істеуге ниетті екенін жеткізді.
Өз кезегінде Лувсанцэрэн Энх-Амгалан мырза қос мемлекет арасында тату-тәтті байланыс бар екенін және білім, мәдениет, археология саласындағы ортақ жобалар жасау туралы Д.Қыдырәлінің ұсыныстарын қолдайтынын айтты.
Тараптар үкіметаралық гранттар аясында студенттерді оқыту, академиялық байланыс орнату, мәдени-гуманитарлық қарым-қатынастарды нығайту жайын талқылады.
Айта кетейік, Комиссия отырысында сауда-экономикалық, мәдени-гуманитарлық, ауыл шаруашылығы, көлік, мәдениет және спорт, білім және ғылым саласындағы ынтымақтастыққа қатысты мәселелер қаралады.

Continue Reading

Моңғолияда

Тілейхан Әлмәлікұлы Сүхбаатар орденімен марапатталды

Published

on

19 мамыр,  KAZNEWS. Моңғолия Президенті Ухнаагийн Хүрэлсүх энергетика саласының 100 жылдық мерей тойына орай жарлық шығарып бірқатар азаматтарды мемлекеттік жоғарғы атақ, орден, медалдармен марапаттады.

Президент жарлығы бойынша Моңғолияның Энергетикалық реттеу комитетінің бұрыңғы төрағасы Тілейхан Әлмәлікұлы “Сүхбаатар” орденімен марапатталды.

Тілейхан Әлмәлікұлы 1955 жылы Баян-Өлгий аймағында туылған. 1976 жылы Моңғолия Мемлекеттік Университетін Өндірістік жылумен қамтамасыз ету инженері мамандығы, 1989 жылы Экономикалық кешкі университет Өндірістік экономист бойынша тәмамдаған. Тілейхан Әлмәлікұлы Моңғолия парламентіне екі рет сайланған депутат.

2008-2012 жылдары Моңғолия Парламентінің Әлеуметтік саясат, білім, мәдениет, ғылым мәселелері бойынша тұрақты комитетінің бастығы болды. 1991 жылы Халық Революциялық 70 жылдық медалі, 1993 жылы Энергетика саласының озат қызметкері, 2001 жылы Халық Революциясының 80 жылдық медалі, 2005 жылы Еңбек Қызыл ту орденімен марапатталған. 2014 жылы Моңғолияның “Өнеркәсіп саласына еңбек сіңірген қайраткері” атағын алған.

Continue Reading
Advertisement

Бізге жазылыңыз

Сөзге тиек

Дерек2 months ago

Футзалдан ел біріншілігіне қатысқан футболшылардың орташа жасы – 23 де

6 сәуір, KAZNEWS. Моңғолия Президентінің қолдауымен Дорноговь аймағының Сайншанд қаласында ұйымдастырылған футзалдан 21 аймақтар арасындағы «Ұлттық кубок-2023» ел біріншілігі аяқталды. ...

Дерек3 months ago

Таба аласыз ба? Моңғолияда ілбіс суретке түсіп қалды

Ұлыбританиялық DailyMail басылымы америкалық фотограф Макса Воның суретін жариялады. Суретте Алтай тауларының тау-тасты шатқалында сирек кездесетін ілбіс түсірілген. Ерекше ілбісті...

Дерек5 months ago

1903-2023 жыл аралығындағы қоян жылында есте қалған оқиғалар

06 қаңтар, KAZNEWS. Қоян жылы– барыс жылынан соң, ұлу жылынан бұрын келетін мүшел есебінің төртінші жылы. Қоян қазақтың шаруашылық тарихында...

Дерек6 months ago

Жылдың үздік 10 оқиғасы – KAZNEWS

24 желтоқсан. KAZNEWS ақпараттық агенттігі жыл сайын «Жылдың үздік 10 оқиғасын» анықтауды дәстүрге айналдырған. Агенттіктің көзқарасы бойынша 2022 жылдың үздік...

Дерек6 months ago

Тұрды Төлекенұлы туралы деректі фильм жарыққа шықты

04 желтоқсан, KAZNEWS. Көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, Қобда беті қазақтары (Монғолия) арасынан мемлекеттік лауазым атқарған алғашқы қайраткерлердің бірі Тұрды...

Дерек7 months ago

“Бүркіт” поэмасы һәм Ақтан Бабиұлы туралы 10 дерек

22 қараша, KAZNEWS. “Бүркіт” поэмасы һәм ақын жазушы, Моңғолия өнеріне еңбегі сіңген қайраткер Ақтан Бабиұлына байланысты 10 деректі назарларыңызға ұсынамыз....

Дерек8 months ago

Қоғам қайраткері Жеңісхан Дүзелбайұлы туралы деректі фильм һәм 10 дерек

05 қазан, KAZNEWS. Мемлекет және қоғам қайраткері, халқының адал перзенті, Моңғолияның Баян-Өлгий аймағын құруға атсалысқан қайраткерлердің бірі Жеңісхан Дүзелбайұлы туралы...

Дерек9 months ago

Баян-Өлгий аймағынан 8 түлек «Жолдау-2100» стипендиясының иегері атанды

19 қыркүйек, KAZNEWS. Баян-Өлгий аймағынан 8 түлек Моңғолия Президентінің «Жолдау-2100» стипендиясының иегері атанды. Бұл туралы Kaznews.mn Моңғолия Президентінің Баспасөз қызметіне...

Басты назарда