Жаңа есім
Бауыржан Бақыткерейұлы: Шынайы ниетіңмен тек ғана жақсылық ойла
Бауыржан Бақыткерейұлы 1981 жылы Өлгий сұмынында дүниеге келген. 1999 жылы Өлгий сұмындық жалпы білім беретін II – мектепті тәмамдап, 2003 жылы «Засагт хан» университетінен экономист мамандығымен бітірген. 2004 жылы Хаан банк орталығында ішкі аудит бақылаушысы, 2010-2017 жылдары Ұланбатыр қаласындағы «Өгөөмөр» базары және «Драгон» автобекетіндегі, Баян-Өлгий аймағындағы Хаан банк бөлімшелерінде директор қызметін атқарған.
Мекенжайы: Моңғолия, Баян-Өлгий
Қызметі: “Алтын сапа” компаниясының директоры
Әлеуметтік желілері: Бауыржан Бахыткерей (FB)
– Жаңа кәсіп бастауға не себеп болды?
– Жұмыс барысымен еліміздің 21 аймағындағы 230-дай сұмынға барып көрдім. Осыдан қорытқаным бізде жұмыс жоқ дегенмен істеуге болатын нәрсе өте көп. Шағын бизнесін жүргізуге мүмкіндік те бар деп ойладым. Сондықтан аймаққа келген жылы жазғы жылыжай салуды қолға алдық. Алғаш салғанда 3-4 кісі еңбек етсе, өсіріп баптағанға екі-үш адам жұмыстады. Өзіміз де алаңда тер төктік. Оған бастапқы да 5-6 млн төг жұмсадық. Сол жылғы өнім шығындарды толық өтеді. Кейін қыстың жылыжай шаруашылығын зерттей бастадым. Осылай өзгеге де пайдасы тиетін 1200 шаршы метр жерге үлкен жылыжай тұрғызып көрдік.
– Әрине, егіншілікпен айналысу үшін де белгілі бір мағлұмат пен тәжірибе керек қой?
– Иә, солай. Тура іс бастағандықтан тәжірибе аздау болды. Бірақ әлеуметтік желі арқылы осы шаруашылықпен айналысатын адамдармен байланыс орнатып, солардан үнемі кеңес алып отырдым. Екіншіден, Моңғолияға еңбек сіңірген егінші Рахадыл атамызбен, бұл саланың маманы Сәуле апайдың ақылына көп жүгіндік. Ауыл шараушылық саласының докторы Бакей ағамызбен жалғасып Ауыл шаруашылық мектебінің Сауыржан мұғаліммен таныса кітаптар алдырдық.
Сіз аймағымызда алғаш қысқы жылыжай салған азаматтардың бірі болдыңыз. Қандай бір қиындықтар болды ма?
– Біз алғашқы қысқы жылы жайын салған соң аймақтық Азық-түлік, ауылшаруашылық басқармасы бастығы Б.Нұрғұлан жеңілдетілген несие беруге, Электр желісі басқармасынан М.Әнуарбек ағадарымыз келіп, электр энергиясының түнгі тарифін жеңілдетуге уәде беріп, қол ұшын созды. Осылайша, 2017 жылы жазғы, 2018 жылы қысқы жылыжай тұрғыздық. Сол жылы қыстың желтоқсан, қаңтар айларында өнім бермеді. Ақпан айынан бастап жақсарды. Жуық шамамен алғашқы жылында бір тоннаға таяу қияр жинадық. Қысқы жылыжайда қаңтар айында көшет отырғызса, наурыз мейрамынан кейін, сәуір айының басынан өнім алуға болады. Біз қазір сәуірдің соңында жинап жүрміз.
Қиындықтар өзіміздің әрекетімізге байланысты болады. Егіншілік дегеніміз – табиғатпен үйлесіп еңбек ету мен жауапкершілік. Кейде ауа райына сәйкес жылыжайларды ашып-жауып тұру ережесін бұзып аламыз. Жұмыс жоспары мен кестесі бойынша жұмыс жүргізу қажет. Біліміміз жетіспейтін жағдай да қиындық туғызады.
Шынайы ниетіңмен тек ғана жақсылық ойласаң, ниетіңе сай бәрі де жақсы болады. Ұнатып істеген шаруада шаршау жоқ, тек жақсы энергия жинайсыз.
Отбасылық жылыжай шаруашылығымен айналысқан адам қалай пайда табуға болады?
– Егіншілік үнемі айналымда болмайтындықтан басқа кәсіптерге қарағанда пайдасы аздау. Бірақ адамға беретін күш қуаты орасан. Пайдадан гөрі қайтсем жақсы өнім аламын, кімге қалай көмегім тиеді деуді ойлаумен боласыз. Шынайы ниетіңмен тек ғана жақсылық ойласаң, ниетіңе сай бәрі де жақсы болады. Ұнатып істеген шаруада шаршау жоқ, тек жақсы энергия жинайсыз. Қалай пайда табамын деп өзіңе ұнамаса да бір іспен айналысу адамды күйзеліске ұшыратады. Сондықтан адамдарға пайдасы тиетін қызықтап істейтін істі қолға алсаңыз, жақсы көңіл –күй , күш қуат алып адамдарға жақсылық сыйлайды.
Қысқы жылыжайдағы әзірлік жұмыстары қалай жүргізіледі?
– Қаңтар, ақпан айларынан бастап, көң әкеліп түсіріп, наурыз, сәуір айларында жер жіби бастағанда араластырып, топырақты әзірлейміз. Алғашқы жылда жердің өз топырағына көң араластырып ектік.
Егер мен бір айда нашар пайда тапсам, ол менің нашар жұмыс істегенімді, бағым-күтімге мән бермегенімді білдіреді.
Жоғарыда айттыңыз: «Жазғы жылыжайға жұмсалған шығын сол жылы өтелді»,- деп, ал қысқы жылыжайға қанша қаржы салдыңыз? Ол қай уақытта өз шығынын өтейді?
– Бұл істі бастағанда 5 жылға дейін үйреніп, содан кейін ғана шығындарды өтейді деп есептедік. 3 жылда көп тәжірибе жинақтап, көп нәрсе үйрендік. Өзіміз 20 млн-дай төгрөгке бір жылыжай тұрғыздық. Былтыр еліміздің Шағын және орта өндірісті қолдау қорынан 80 млн төгрөгтің жеңілдетілген несиесін алып, тағы бір жылыжай салдық. Біздің шығындарымызды есептеу мүмкін болғанымен кірісімізді есептеу үшін бұл іске нақты дағдыланып қатесіз істейтін мүмкіндікке жеткенде есептесек толық мәлімет болады. Егіншілерде «егер сен ақшаны ойласаң, егінің өспейді» деген тәмсіл бар. Сондықтан ақшадан гөрі еңбекке мән береміз.
Егер мен бір айда нашар пайда тапсам, ол менің нашар жұмыс істегенімді, бағым-күтімге мән бермегенімді білдіреді. Сомалап айтар болсам, аз дегенде айына 500000-1000000 төгрөгтің түсімі түседі.
Қосымша қандай көкөніс түрлерін егесіздер?
– Биылдан бастап, қызыл, жасылтәтті бұрыштар, брокколи, ақжелек /петрушка/, янчуй сияқты дәмдендіргіш өсімдіктер, салат жапырақтарын өсіре бастадық. Салат жапырақтарын қыста қабырғаларға отырғыздық. Бұрыш пен қызанақ суыққа төзімді жақсы өнім береді. Бұларға сұраныс жақсы. Қазіргі жағдайда 6-7 түрлі көкөніс ексек, келешекте оның түрін 15 жеткізуді жоспарлап отырмыз.
Өнімділігі қандай?
– Еліміз нарығында екі түрлі тұқым сатылады. Біріншісі – арзан тұқымдар болса, екіншісі сапалы голландиялық сұрып. Екіншісі сапалы әрі жақсы өнім беретіндіктен дихандар қымбат болса да соны көп пайдаланады әрі өнімділігі жоғары. Тұқымда мәселе болмайды, мәселе топырақтың құнарлығында. Егер топырақ құнарсыз болса, отырғызған тұқымыңыз біраз уақыттан кейін сарғая бастайды. Сондықтан топырақтың құнарлығы мен құрамы жақсы болуы қажет.
Ең жақсы тұқым сұрыптары қандай?
– Қызанақ пен қиярдың голландиялық сорттары суыққа да, ыстыққа да төзімді, ауырмайды. Ресейдің Новосибирск облысы органикалық химия институты шығаратын «Ниох» тұқымдарының сұрпы да жақсы. Ал салат жапырақтары мен көкөністері тұқымдары көбінесе ҚХР мен Оңтүстік Кореядан әкелінеді.
Егін шаруашылығының қарқынды дамуы тікелей ғылыми техникалық жаңалықтарға қатысты болады. Сіздер соңғы заманғы жаңалықтарды пайдаланасыздар ма?
– Желтоқсан, қаңтар айында біздің жұмысымыз азаяды. Өткен жылы ҚХР-дың Ішкі Моңғолия өлкесі Хөх хот қаласына отбасымызбен барып қайттық. Сондағы жылыжайлармен таныстық. Ол жылыжайлардың жабынтақ перде қаптамалары ішкі температурасына сәйкес автоматты түрде өзі ашылып, өзі жабылып тұрады екен. Температурасын да сыртқы ауа райына сай сәйкестіріп отырады. Суландыру жүйесі, топырақтың ылғалдылығы мен құнарлығы, минералдық құрылымы да сезімтал құрылғылар арқылы реттеледі. Бір сөзбен айтқанда, автоматтандырылған ақылды смарт жүйе. Тілін түсінбегендіктен бұларды сатып алып пайдалана алмай отырмыз. Астанамызда тұратын ақпараттық технология мамандарына кездесіп ақылдастым. Сондықтан да осы жүйе бізге өте қажет болып тұр. Ең жоқ дегенде, сыртқы температураны сезініп, жылыжайдың пердесін автоматты түрде ашып жабатын құрылғы жасап берсеңдер деп ұсыныс жасадым. Топырақтың минералдық құрамы мен корегін сәйкестіру арқылы өсімдіктің қаншалықты өнім беретінін анықтайтын да құрылғылар қолданыста бар.
Өсімдікке ең бір қажетті қорек, ол- тыңайтқыш. Тыңайтқышты қаншалықты пайдаланасыздар? Жергілікті жер топырағының құнарлылығын қалай арттырдыңыздар?
– Өзіміз қолданып отырғандықтан химикаттар қоспаймыз. Химикаттар, біріншіден, денсаулыққа зиян. Екіншіден, топырақты тез тоздырады. Мол өнім алуға болғанымен жыл сайын топырақты көшіріп, алмастырып отыру қажет. Бір жыл жақсы пайда тапқаныңызбен, келесі жылы мол шығынға батасыз. Сондықтан біз оны қолданбаймыз. Елімізде өндірілетін органикалық тыңайтқыштарды себеміз. Мысалы, өзіміз тауық, сиыр өсіріп, оның қиын ашытып, кәдеге жаратамыз. Жуықта Ұланбатыр қаласынан Калифорния қызылқұртының 1000 данасын әкеліп, өсіріп жатырмыз. Жеміс, жидек, көкөніс қалдықтары мен өсімдік жапырақтарын шірітіп пайдаланамыз. «Гумин», «Азофос» биотыңайтқыштары да өнімділікті арттыруға көп пайдасы тиеді. Бізде қара топырақ жоқ болғандықтан жергілікті жер топырағына көң қостық. Одан кейін күзге таман маңайына сұлы, жүгері егіп, жыртып, араластырып көміп тастадық. Өсімдіктің өзінен қалған тамырлары да жақсы тыңайтқыш болады.
Жалпы Өлгийдің топырағын қайтсе құнарлы болады?
– Әртүрлі қосындылардан құралған жасанды тыңайтқыш/компост/ дайындау арқылы топырақтың құнарлығын арттыруымыз қажет. Біздің аймақта жылыжай дамуы үшін ең қажеттісі – табиғи өсімдік, көкөніс қалдықтарын жинап, содан шірітіп компост жасау. Бұл бізге арзанға түседі. Осылай топырақты жаңғыртып отырса, жақсы нәтижеге қол жеткіземіз.
Бұған базарларда бүлінген жеміс, көкөністерді пайдалануға бола ма?
– Әрине, болады. Топырақ ең күшті тазартқыш қой. Мысалы, суды да топырақ тазартады. Сол сияқты шіріген органикалық заттарды топырақ өз бойына сіңіріп, тыңайтқышқа айналдырады.
Кейбір жағдайда отандық өнім деп, басқа аналогтарына қарағанда қымбат бағада сатып жатады. Халыққа ұсынып отырған бағаларыңыз қолжетімді ме?
– Өнім аз кезде тұтынушылар үйден келіп алатын болса, жеміс піскен күзгі уақыттарда қияр мен қызанақты базардағы сатушыларға қалабағасымен береміз. Дәл қазір, шілде айының басында брокколи, пияздың сабағы 4500 төг, салат жапырақтары, жапырақты өсімдіктер /янчуй, буйцаа/ 4000 төг-ке сатылуда. Қияр мен қызанақ әлі шыға берген жоқ. Күзде бағасы 2000-3000 төг-ке дейін арзандайды. Негізінде базар бағасымен бірдей ұстаймыз.
Алдағы жоспарыңыз?
– Қысқы жылыжайын аймағымызда дамытпақ ойым бар. Оны қалай салудан мағлұмат алдық. Енді экономикалық тиімділігін азаматтарға есебін жасап, түсіндіріп, насихаттауымыз қажет. Жалпы 150 шаршы метрлік жылыжайды 20 млн төг маңайында тұрғызуға болады. Қыста электр қуатына 6 айда 300 мың төг төленіп, 10 тн көмір жағылады.
Әңгімеңізге қарағанда жылыжай істеп сататын көрінесіз?
– Иә, Ұланбатыр қаласында жылыжай материалдарықымбат болған соң сырттан тасымалдап неғұрлым арзан бағада ұстап еліміз көлемінде жылыжай дамысана үлесімізді қоспақ ниетімізбар. Осында да тапсырыспен жылыжай жасап береміз. Бұл идея жылыжайдың бағасын қалай арзандату керек деген қажеттіліктен туындады. Менің ойымша, әр үйде бір-бір жылыжай болса қандай жақсы
Өзіндік құнын қаншаға арзандаттыңыз?
– Дәл өндірісте жасалғандай етіп істеуге тырысамыз.Мысалы, 3*4 метрдікі 500 мың төг, 3*6 метр 600 мың төг, қазірге жағдайда қала бағасынан 100-200 мың төгрөг арзандау ары қарайда қол жетімді бағаға апару үшін тәжірбие жинастырудамыз.
Диханда қандай қасиет болуы қажет?
– Ізденімпаз, білімге құштар, еңбекққор, жауапкершілікті болуы керек.
Жетістікке жетудің құпиясы неде?
– Ерекше құпия жоқ. Басты құпия- кітапта. Ең алдымен өзіңіз тәртіпті, бір қалыпты мінезді болып, өзіңізді-өзіңіз тәрбиелеуіңіз қажет. Адамдармен жақсы қарым-қатынаста болу керек.
Өзіңіздің жұмыс жүргізудегі әдіс-тәсіліңіз қандай?
– Ең бастысы, жақсы қарым-қатынас жасау. Адамдарды күліп қарсы аламын. Егер сіз күліп тұрсаңыз, ешкім қарсы келмейтіні белгілі ғой.
Уақытты қаншалықты тиімді пайдаланасыз?
– Әр адамда жылдық, айлық, тәуліктік жоспары болар. Не нәрсені белгілеуге жазып отырып іске асырған жөн.
Тәуліктік жұмыс күніңіз қалай басталады?
– Тауықтың шақыруымен таңғы 6-да тұрамын. Тауық жылымын. Сондықтан тауықпен қатты араласамын/күліп/. Инкубаторда балапан да өсіремін. Тұра салып, балапандарды шығарып, жемін беріп, сиырды жайлап тастап, таңғы шайымды ішемін. Сөйтіп жүргенде жұмысшылар да келеді. Соларға істейтін жұмыстарды бөліп беріп, өз шаруама кірісемін. Отырғызған көкөністерімді байқап, жаңадан салып жатқан жылыжай жұмыстарын жалғастырамын. Күндіз фейсбукке кіріп, әріптестерден ақыл-кеңес алып, пікір алмасамын. Түсте аздап демалып, кешкі салқынмен біраз шаруа тындырамын. Одан кейін 1-2 сағат егіншілікке қатысты кітаптардан қажетті мәліметтерді іздеп оқимын. Жылыжайға қажетті материалдарға wechat арқылы тапсырыс беремін.
Нені істеуге шеберсіз?
– Кез келген нәрсені істеуге құмармын. Мысалы, жуықта дәнекерлік жасап көріп жүрмін. Не нәрсені іске асырмас бұрын ол туралы алғашқы мағлұматың болғаны жөн. «Жігітке жеті өнер де аз».
Дәл қазір қандай іспен айналысып жатырсыз?
– Екінші жылыжай тұрғызып жатырмын. Екеуі біріккенде 500 шаршы метр аумақты қамтиды. Жазғы жылыжайымыз 1500 м.кв.
Жуықта қандай кітап, мақала оқыдыңыз?
– Ауылшаруашылық университеті ұстаздары бірлесіп шығарған «Мал жайылымы» және «Отбасылық егіншілік»атты екі кітап оқудамын. Соны оқыған соң жұмыс жоспарын қайта өзгерттік.
Мінезіңіз ашық па әлде тұйық па?
– Ашық.
Демалыс уақытыңызды қалай өткізесіз?
– Қыста демалысқа барамын. Мүмкіндік болса, шетелге шығып, балаларға басқа өркениетті, жақсы жерлерді көрсеткім келеді. Биыл Хөх хот қаласына бардық.
Қандай музыканы ұнатасыз?
– Классикалық операны ұнатамын. Италиялық Лучано Павароттиді көп тыңдаймын.
“Біреуге титтей жамандық ойласаң соғыс басталады” – Мағауия Сұлтанияұлы.
Кімнен, неден күш қуат аласыз?
– Бұрыңғының адамдарынан күш қуат аламын. Туған нағашы атам Халық жазушысы Мағауия Сұлтанияұлын үлгі тұтамын. Ол кісінің кез-келген жағдайдағы сабырлылығы мен қандай жағдайда да көңілді отыратыны ұнайды. Ешкімге ашуланбайды, мәселені күліп отырып-ақ шешіп тастайды. Сол кісінің “Біреуге титтей жамандық ойласаң соғыс басталады” деген сөзі есімнен кетпейді. Өз атамыз сұмын әкімі, мұражай директоры тұрған Ахмет Мұхтарханұлының еңбекқорлық, шаруашыл қасиетін жалғастырғым келеді. Қиындыққа тап болғанда сол кісілер менің орнымда болса, қалай шешер еді деп ойланамын.
Өмірден алған сабағыңыз?
– Адам кешірімшіл болу керек. Діни кітаптарда жазылған «адамға кешірімшіл бол», «кек сақтама және оның орына өзіңді қойып көр» деген қағидасы есімде қалды. Адамға кешірім көзімен қарасаңыз, көп нәрседен ұтылмайтын боласыз.
Өзіңіз банкир азаматсыз әрі несиемен жұмыс жасап көрдіңіз. Азаматтарға қарызға жығылып қалмай, несиені тиімді пайдалану тәсілін айта аласыз ба?
– Негізі несие алмас бұрын өз дайындығыңызды жасап алуыңыз қажет. Банктердің несие алу кезінде кез келген істе өз үлесің 20-30 пайыз болуы керек деген талап қоюы осыған байланысты. Кәсіп бастамас бұрын алған несиесі жетпей қалатын жағдай алдын ала есеп жасамағандықтан болады.
Жастарға берер кеңесіңіз?
– Қазіргі жастар ел-жеріме керекті іс жасасам деген ойда жүретін болар деп ойлаймын. Жаңа кәсіп істеймін дейтіндер шетелдік өнімдердің баламасын елімізде өндіруге тырысқаны жөн. Отандық өнімдер көп шығарылса ғана біздің тасымыз өрге домалайды, экономикамыз өсіп, импорт азаяды. Саудадан гөрі өндіріске бет бұрса, көп адамдар жұмысты болып балалар қалаған мектебіне оқи алады, білімді халық боламыз.
Кімге алғыс білдіресіз?
Барлық тұтынушыларымызға, ағайын туыс, достарыма бізді әр қашан жігерлендіріп, жылы лібезін білдіріп, қанаттандырып қолдау көрсетіп жатқанына көптен көп рахметімді жолдаймын!
Бұған дейін Бруней Даруссаламда көпір салған Ерғұлан Озатұлы естеріңізде ма? Олай болса жас қазақ инженері қазіргі таңда Малайзияда қызмет атқарып жүр.
1993 жылы Баян-Өлгийде туған ол 2015 жылы ҚХР-дың Шан Донг өлкесі, Шинг Дао қаласының Шан Донг техникалық университетін геодезиялық инженер мамандығымен бітірген.
Улаанбаатар қаласында халықаралық әуежәй құрылысынан инженерлік жүйе бағытында геодезиялық инженер болып алғашқы жұмысын бастаған. Кейін кореялық инженерлердің ұсынысы бойынша Бруней Даруссалам еліндегі “Tambouring bridge” жобасында, Филиппинде “Skyway” жобасында жұмыстаған. Ол өзіні тәжірибесі мен қытай тілін білуінің нәтижесінде Қытайлық “China state construction” компаниясына жұмысқа тұрған.
Малайзиядағы қызметі
Малайзияда “East Cost Rail Link” деп аталатын жобада жұмыстап келемін. Бұл Малакка бұғазындағы Порт-Кланг пен Малайзия түбегінің солтүстік-шығысындағы Кота Бхару мен Шығыс жағалаудағы экономикалық аймақ мемлекеттерін байланыстыратын стандартты екі жолды теміржол байланысы инфрақұрылымының жобасы.
Теміржол инфрақұрылымының жобасы жолаушыларды да, жүктерді де Малайзия түбегінің батыс жағалауынан шығыс жағалауына және керісінше тасымалдайтын болады. Құрылыс 2017 жылдың тамыз айында басталған.
2018 жылдан Malaysia Rail Link компаниясы China State Construction Company компаниясына ECRL жобасының инжиниринг, сатып алу, құрылыс және пайдалануға беру келісімшарты орнатылған.
Бұл жобада Site manager болып қызмет атқарамын.
Малайзия туралы
Малайзия – Азия құрлығындағы ең көп ұлтты мемлекет. 28 миллион халқы бар бұл елде жергілікті малай халқынан бөлек қытай, үнді және тағы басқа этникалық топ өкілдері өмір сүреді.
Сондықтан, мұнда барлық туристі жатырқамай, құшақ жая қарсы алады. Малайзияда туризмнің дамығаны соншалық 2015 жылы бұл елге келген туристер саны 25 миллионнан асып, жергілікті халықтың санына жетуге жақындаған.
Туристер Малайзияны, соның ішінде астанасы Куала- Лумпурды Азия құрлығындағы Тайланд, Камбоджа, Сингапур, Филлипин аралдары мен Индонезияға өтер транзиттік қала санайды.
Ал, кейбіреулері Куала – Лумпурды Дубайға ұқсатып, бұл жерге тек шоппинг жасау үшін екі үш күнге ғана келеді. Малай елінде жылдың төрт мезгілінде де жаз маусымы. Ауа температурасының жылдық орташа көрсеткіші +25-28°C градустан төмен түспейді.
30 маусым, KAZNEWS. Баян-Өлгий аймағының тумасы Райса Ерланбекқызы Халықаралық Қырғыз-Түрк “Манас” Университетін сәтті тәмамдап, алғаш рет “Manas award’s” жеңімпазы атанған. Бұл туралы Казньюс.мн тілшісіне айтып берді.
Райса Ерланбекқызы 1998 жылы Баян-Өлгий аймағы Булган сумынында дүниеге келген. Баян-Өлгийде жалпы білім беретін 2-ші мектепте және де Булган сумыны Ж.Какей атындағы мектебінде білім алып, оқу үздігі болып мектепті тәмәмдаған.
Мектеп қабырғасын аяқтаған соң сонау алыстағы Қырғыз еліне білім алуға сапар шегіп халықаралық Қырғыз-Түрік “Манас” Университетіне оқуға түсіп 2022-жылы “Халықаралық Синхрондық аудармашы” мамандығы бойынша білім алды.
Білім алу барысында білімге деген құштарлығы мен қатар қоғам белсендісі болып университет ішінде жүрілген “Халықаралық студенттік парламентінің” басшысы болып 5 жыл жұмыс атқарады.
Райса Ерланбекқызы университет үздігі деп танылып “Manas award’s” жеңімпазы атанады.
Университетте әр оқу жылы сайын ұйымдастырылатын “Manas award’s”атты университет үздіктерін анықтау сәтінде Райса Ерланбекқызы университет үздігі деп танылып “Manas award’s” жеңімпазы атанады.
Сондай-ақ, Райса 2022 жылы ТМД елдерінің (Ресей, Армения, Әзірбайжан, Беларусия, Қазақстан, Қырғызстан, Молдава, Тәжікстан, Өзбекстан, Түрікменстан, Грузия, Украйн) ең үздік 100 студентінің бірі болып абыроймен жоғарғы оқуын аяқтағанын айта кеткен жөн болар.
Қазіргі таңда Түркияның ірі “Touristalia” туркомпаниясының серіктесі атанып, Монғолиядағы бөлімшесінің меңгерушісі болумен қатар, 24 жасында өзінің жолдасы Ерғабыл Берікболмен бірге “Relax trip” компаниясының негізін қалаған.
“Relax trip” компаниясы Түркия, Дубай, Қырғызстан, Қазақстан, Өзбекстан, Монғолия елдері арасында саяхатшыларға туристік қызмет көрсетуде.
Сонымен қатар, оқушыларға Монғолия, Қазақстан мемлекеттерінен Швецария, Түркия университеттеріне және Қырғыз мемлекетіндегі халықаралық Қырғыз-Түрк “Манас” Университетіне грант арқылы тегін оқуға мүмкіндік алуына себепші болуда.
Қыз өссе елдің көркі, гүл өссе жердің көркі.
Райса қарындасымыздың елге деген жанашырлығы мен жастардың жанашыры болып жүргендігіне алғыс айтып, сәттілік тілейміз!
27 маусым, KAZNEWS. Шетелде білім алған, дарынды қазақ жастарының технологиялық компания құрып, көшбасшы атанып жүргені жайлы аз айтылып жүрген жоқ. Бүгін біз Казньюс ақпарат агенттігінің “Жаңа есім” жобасында Моңғолияда ақпараттық технология саласында топ жарып 2022 жылы «Цифрлық өнім конференциясы 2022» оқиғасынан «Үздік цифрлық өнім – мобильді қосымша» ретінде марапалған eClinic платформасының авторы “И Клиник” компаниясының негізін қалаушысы Ерлан Асқарұлы туралы қызықты ақпараттарды ұсынатын боламыз.
Ерлан Асқарұлы 2003 жылы Баян-Өлгий аймағындағы Бастама мектебін, 2007 жылы Ғылым, технология университетін програмист және электроник инженері қос мамандығы бойынша тәмамдап, 2014 жылы Жапонияда магистр дәрежесін қорғаған.
Мекенжайы: Моңғолия, Улаанбаатар қаласы
Қызметі: «И Клиник» компаниясының негізін қалаушы, Технология директоры CTO
Әлеуметтік парақшалары: @Erka Askhar
Програмист болуды бала күннен армандадыңыз ба?
Әке жолын қудым. Менің әкем Баян-Өлгий аймағында маңдай алды, бетке ұстар мықты, саңлақ инженерлердің бірі болды. Баян-Өлгий аймағының орталығы Өлгий қаласының сәнін келтіріп тұрған 360 метрлік радио антенасы тікелей әкемнің еңбектерінің бірі. Әкем көзі ашық, болашақты болжай алатын адам болғандықтан заманауи саланың яғни ақпараттық технология, цифрлық саланың инженері болуға бел будым. 2003 жылы Бастама мектебінен 10 – сыныпты тәмамдап конкурске түсіп математика пәнінен Баян-Өлгий аймағы бойынша 1-ші орынды иелендім. Әкем менің мықты инженер бола алатындай барлық мүмкіндікті жасап Програмист және Электроник инженер деген қос мамандық иесі болып Монғолияның Ғылым, технология университетін 2007 жылы тәмамдадым.
Университет бітірген соң шетелге шығу мүмкіндігі қалай болды?
2007 жылы университет бітірген соң Монголбанк (Ұлттық банк)-ның Ақпараттық қауіпсіздік департментінде алғаш мамандығым бойынша еңбек жолымды бастадым. Сонда жұмыстап жүрген кезде Индия [2009], Ұлы Британия [2010], АҚШ [2012] елдеріне барып мамандығым бойынша 1-3 aйлық курстарға қатысып білімімді жетілдіріп жүрдім. Дәл сол кезде міндетті түрде шетелде оқимын деп шешім шығарған болатынмын.
2011 жылдан бастап көптеген шәкірт ақылы бағдарлама, гранттарға материал тапсырып жүрдім. Алланың қалауымен 2012 жылы JICA -ның шәкірт ақысын ұтып алып, 2012-2014 жылдары аралығында Жапонияда магистратурада оқып білім алдым. Бұл кездері шетелдегі мүмкіндіктер мен Моңғолиядағы мүмкіндіктерді салыстырып, жеке кәсіппен айналысуға болатынын байқадым.
Кәсіпке алғашқы қадам қалай басталды? Eclinic платформасын құру идеясы қалай келді?
Eclinic платформасын құру идеясы жапонияда жүрген кезімде туындаған болатынмын. Содан бері жоспарлы түрде іске асырып келемін. Бірақ ешкімге жариялы түрде айтқан емеспін. Әр нәрсенің уақыты бар сияқты.
Міне платформамыз өз тұтынушылары бар үлкен платформаға, компаниямыз ойлаған межеден асып, қуатты компанияға айналды. 2022 жылдың сәуір айында “Eclinic” қосымшаның тұсаукесері өтті. Оған дейін “Eclinic health platform”-ны фундаментiне көп уақыт жұмсадық.
2022 жылы ұйымдастырылған «Цифрлық өнім конференциясы 2022» оқиғасынан «Үздік цифрлық өнім – мобильді қосымша» марапатын жеңіп алдық. Бұл марапат – тұтынушылардың уақытын үнемдегені, жұмысын жеңілдеткені, ақылды шешімдер ұсынғаны, денсаулық сақтау қызметтеріне қолжетімділікті арттырғаны және мүлдем жаңа келбет қосқаны үшін берілген.
Жуықта ғана ақпараттық қауіпсіздікі басқару жүйесі бойынша халықаралық ISO 27001 стандартын еңгіздік.
Eclinic платформасының тұтынушылары кімдер?
Аты айтып тұрғандай бұл платформа медицина саласына арналған. Жалпы Моңғолия бойынша 400+ астам аурухана біздің платформаны қолданады. Улаанбаатардағы барлық клиника, лаборатория біздің тұтынушымыз. Әрине тұтынушыларымыздың арасында Баян-Өлгийдегі ауруханаларда бар.
Жуықта ғана ақпараттық қауіпсіздікі басқару жүйесі бойынша халықаралық ISO 27001 стандартын еңгіздік.
Компаниямызға ISO 27001 халықаралық стандартына сәйкестігікті анықтау, сертификаттау жұмыстарын Аустралиялық компания жүзеге асырды.
Eclinic платформасын азаматтар да қолдана алады. Қандай бір ауруханаға диагоз тапсырған болсаңыз тікелей біздің платформадан жауабын алуға болады.
Eclinic компаниясында қанша қызметкер жұмыс жасайды?
Біздің компанияда 40+ астам қызметкер жұмыс жасайды. Компаниямыздың ерекшелігі IT және медицина саласындағы қызметкерлер жұмыстайды. Компанияның “Call Center” орталығында 10 шақты операторлар таңертеңнен кешке дейн тұтынушылардың сұрағына жауап беріп, техникалық қолдау көрсетеді.
Жасанды интелект бағытында жаңалық ашу үшін рентген суреттін оқып диагноз шығара алатын робот жасап жатырмыз.
“Eclinic” медицина саласынан өзге қандай бағытта бақ сынап жатыр?
Клоуд компютинг (cloud computing), жасанды интелект (Artificial intelligence), блокчейн (Blockchain) қатарлы жаңа технология саласында да бақ сынап, жобалар жасаудамыз.
Моңғолияда науқас жайындағы медициналық ақпарат құпия сақталады. Сондықтан біз платформамызды Америкадағы серверге орната алмаймыз. Сондықтан елімізде біраз инвестиция жасап өзіміздің «private cloud» инфрастрактурамызды тұрғыздық.
Жасанды интелект бағытында жаңалық ашу үшін рентген суреттін оқып диагноз шығара алатын робот жасап жатырмыз.
Елімізде Fintech, Edutech бағыттары қарқынды даму үсінде. Біз MedTech саласын мықтап дамытатын боламыз!
Блокчейн технологиясын қандай мақсатта пайдаланасыздар?
Кейбір азаматтар базадағы даталарымызда пайдаланып койн шығармақ деп ойлап қалуы мүмкін. Блокчейн өте үлкен сала. Біз блокчейнге тек дата сақтаймыз. Блокчейнге сақталған датаны ешкім, ешқашан өзгерте алмайды. Біздің өзге технологиялық компаниялардан артықшылығымыз да осы болар.
Бұған дейін компанияның қандай жетістіктерге жеттіңіздер?
Голомт банкден, ICT групптан және аппликейш жөніндегі қауымдастықтан әр түрлі марапаттар алыппыз.
«Цифрлық өнім конференциясы 2022» оқиғасынан Eclinic платформасы «Үздік цифрлық өнім – мобильді қосымша» ретінде марапалғаны бізді жігерлендірді.
Жұмысты қалай жоспарлайсыз?
Office 365 платформасының «Planner» деген қосымшасын көп керектенемін. Сонда жұмыстарымды жоспарлап, қандай проект қалай істелініп жатқанын бақылап отырамын.
Ең көп қолданатын жұмыс құралыңыз, қолданбалы бағдарламаларыңыз қандай?
Көбінде жұмысыма «MS Teams», «Planner» керектенем. Үйден қашықтықтан жұмыстаған сәтте «Google Meet», «Zoom» ыңғайлы. Сосын «source code» менеджментін жасау үшін GitLab керектенемін.
Уақыт үнемдеудің ұтымды тәсілі не?
Уақытты тек бір нәрсені жүзеге асыруға тырысыңыз, себебі адамның сана-сезімі бір нәрсеге ғана шоғырландырылған жағдайда оның миы өнімдірек жұмыс жасайды деп ойлаймын. Уакытты үнемдеудің тағы бір жолы жоспарлаған жұмысты дәл уақытында істеу керек. Кейінге қалтыра берсең табысқа жетпейсің. Жұмыс сағатында жұмысты тиянақты істеп, үйге барып семияңа көңіл бөлу керек.
Кітап көп оқисыз ба? Дәл қазір қандай кітап немесе мақала оқудасыз?
Иа ағылшын, орыс, қазақ, монгол тілдерінде көп кітаптар оқимын. Дал қәзір жұмысыма қатысты әpі қызықты болған соң Peter Thiel-дің “Zero to One” [2014] оқып жатырмын.
Өмірден алған ең жақсы ғибратыңыз?
Менің бала кезімде қазіргідей интернет дамымаған заман ғой. Интернет атауы жаңадан келіп қосылып жатқан кез. Сол кезде әкем өз бетімен ағылшынша, сосын компьютер мамандығы туралы ақпараттарды интернеттен қарап, көп ізденіс жасап оқитын. Менде әкеммен қатарласып отырып кітап оқып ағылшынша оқып үйреніп отыратынмын. Маған әкем өмірде еш нәрсе дайын емес, адам өз еңбегімен жету керек дегенді өз іс әрекетімен, ғибратты үлгілерімен көрсетіп, өмірге деген көз қарасымды дұрыс қалыптастырды.
Жастарға қандай ақыл кеңес бересіз?
Шетелден оқу керек. Білім алу керек. Бірақ шетелде қалып жұмыстамай, өз еліне келіп, туған жердің дамуына үлесіңді қосып, еңбек ету керек деп ойлаймын. Мүмкіндік қай жерде де бар.
КАЗНЬЮС АҚПАРАТ АГЕНТТІГІ
Жаңа есім
Бегарыс Алданышұлы – Жас кәсіпкер құрылыс саласындағы озық технологияларды алып келуді қалайды
14 маусым, KAZNEWS. Баян-Өлгий аймағында құрылыс инженеринг саласының жаңа буыны қалыптасып келеді. Олардың бірі және бірегейі Happy Town деп аталатын тұрғын үй құрылысын салып ел арасында танымал болған жас кәсіпкер Бегарыс Алданышұлы екені белгілі.
Бегарыс Алданышұлы туған жерге ту тігіп, Өлгий қаласының өркендеуіне қалай үлес қосуға болатыны жайлы айтып берді.
Бегарыс инженер болуды бала кезінен армандаған. Улаанбаатар қаласындағы Ғылым технология мемлекеттік университетін құрылыс инженері мамандығы бойынша тәмамдаған. Алматы қаласында мамандығын жетілдіріп Құрылыс материалдарының инженері магистратурасын қорғаған. Алматы қаласында өмір сүрген уақытында бизнесті жүйелі түрде алып жүруге тәжірибе жинақтап, білімін жетілдіреді.
Оның құрылыс саласына қызығуға себепкер болуы Суруга компаниясымен тікелей байланысты. Аталмыш компаниядан жапониялық кайзен әдісін үйреніп өз компаниясына еңгізген.
Мекенжайы: Моңғолия, Баян-Өлгий аймағы
Қызметі: «Мөстийн ундарга» компаниясының директоры
Әлеуметтік парақшаcы: Begaris Aldanish (FB)
Кәсіптегі алғашқы қадамыңыз қалай басталды?
Туған жерге ту тігу, аймақтың дамуына үлес қосу, халыққа қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында кәсіп ашып жұмыстап келеміз.
Көптеген бизнестермен айналысып келдім. Құрылыс саласына келуіме себепкер болған фактор ол жапонияның Суруга компаниясында жұмыстап жүргенде келген еді. Олардың көзқарасы, жұмысты атқару менежменті қатты ұнады. Кайзен әдісін компаниямызға еңгізіп жұмыстаудамыз.
Кайзен әдісі 5 негізгі элементтен тұрады: топтық жұмыс, жеке тәртіп, моральды жақсарту, сапа шеңберлері, жақсарту бойынша ұсыныстар.
Кәсіптегі серіктесіңіз кім?
Кәсіптегі серіктесім бала күнгі досым Заңғарұлы Жансері. Мамандығы экономист. Бұрыннан бірлесіп кәсіп бастайық деп жоспарлап жүретінбіз. 2021 жылдан бері бизнесте жолымыз бірікті деп айтуға болады.
Жұмыста серіктеспіз, жұмыстан тыс доспыз.
Қазір қандай жобамен айналысып жатырсыздар?
Мөстийн ундарга компаниясы өткен жылы бизнес класс бағытындағы Happy Town – 1 тұрғын үй жобасын 9 ай мерзімінде толық пайдаға бердік. Биыл яғни 2023 жылғы 20 наурыздан бастап жастарға арналған Happy Town – 2 тұрғын үй жобасын бастаған болатынбыз. 5 маусымда бетон жұмыстары толық аяқталды.
Шілде айының аяғында клиенттерімізге қолжетімді шағын тұрғын үй кешендері туралы жақсы жаңалықпен бөлісетін боламыз. Бұл біздің Happy Town – 3 жобасы екенін айта кеткенім жөн болар.
Сапалы әрі жылдам уақытта адамдарды тұрғын үймен қамтамасыз ету басты мақсатымыз болып табылады.
Happy Town идеясының қалай келгені туралы айтып берсеңіз…
Әкемнің жолдасы Мүшелбай деген азамат Өлгий қаласына тұрғын үй құрылыстарын салған алғашқы адамдардың бірі. Маған құрылыс инженері болуыма бірден бір себепкер болған кісі – осы ағамыз еді. Өкініштісі 2011 жылы өмірден өтті. Ер азамат тұрғысынан ол кісі әкемнің жолдасы болса да, әкеммен бірдей. Құрылыспен айналысу сол кісінің маған артып кеткен аманаты шығар деп қарадым.
Екіншіден осы жобаларға бақ сынайық, құрылыс жұмыстарына тәуекел етіп бастайық деген Жансері досым болатын.
Happy Town – Бақыт мекені.
Атына заты сай орта қалыптастыру идеясы, басты ұстанымыз болды.
Жастар үшін Баян-Өлгийдегі басты мәселенің бірі – ол жұмыссыздық. Осының салдарынан жастар елімізден жырақ кетіп, Қазақстанда, Кореяда, АҚШ-та, Австралияда, Жапонияда нәпақасын тауып жүр. Осы мәселеге көзқарасыңыз қандай?
Қазір еліміздің экономикасы, аймақ экономикасы статистикалық көрсеткіштер бойынша жоғары көрсетеді. Бірақ ол тек қағаз бетінде ғана. Шынайы өмірде бөлек. Халық саны 100 мыңнан асқан аймақта жұмыссыздық деңгейі өте жоғары. Жұмыс орындарының тапшылығы себепкер. Бірақ та, қандай бір жұмыс жасаймын деген ниеті бар, ынтасы бар адамдарға мүмкіндік бар деп өз басым ойлаймын.
Ал, шетелге шығып жатқан азаматтарды теріске шығармаймын. Бірақ та, белгілі бір мақсаттармен барса. Сол жақтан қандай ноу-хау алып, туған жерге не істей аламын дегенді ойласа жақсы.
Қол сілтеп кетіп қалсақ, қара орман халыққа кім жұмыс орнын ашып, кім қаланы дамытады. Елге белгілі уақыттан кейін оралып, бизнесін ашып, өндірістерін салса нұр үстіне нұр болар еді.
Технологияның жетістіктерін алып келсе. Мысалы құрылыс саласында 10 сағаттық жұмысқа 10 адам жұмылдырылатын болса, оны қалай технологияны пайдалана отырып аз уақытта қалай нәтижелі аяқтауға болатынын еңгізу керек.
Баян-Өлгийді дамытушы күш не деп ойлайсыз?
Біріншіден, Ауыл шаруашылық саласы деп ойлаймын. Ет, сүт бағытында асыл тұқымды мал өсіруге болады.
Екіншіден, географикалық орналасуымыз. Ложистика арқылы туризм саласы дамиды. Қазір біздің ішкі туризмде оған керекті мәдениеті дұрыс қалыптаспаған. Қазақи паст-пут бар ма біз де? Жылдам дайындалатын тағам түрлерін таныстыру керек. Қазы қартадан басқа қандай тағам бар, заманауи бағытқа бейімделуіміз керек деп ойлаймын.
Даян бекеті ашылатын болса, жолы салынатын болса тараптар туризмге назар аударатыны белгілі. Цагааннуур еркін зонасына көрші мемлекеттің азаматтарын арнап казино ашып қоюға неге болмасқа.
Тұрғын үйге деген сұраныс қаншалықты?
Тұрғын үйде тұратын азаматтардың саны аймақ халқының 10 пайызына жетпей тұр. Өз деңгейіміз ше зерттеп көрсек, Өлгийде 1500-1600 отбасы пәтер үйде тұрса, социализм заманынан бері қарай 51 пәтер үй бой көтеріпті. Ал, қала орталығында 1400 хаус яғни 2 қабат үй бар екен. Бұл басқа аймақтармен салыстырғанда 10 есе көп деген сөз. Тұрғын үйге деген сұраныс көп. Адам өмір сүріп жатқан жерде сұраныс бар. Қалауына сай пәтер үйлер қаншалықты. Тұрғын үй құрылысын салған соң оның ауласы, тазалығы, балалар ойнайтын ойыншығы, автотұрағы болуы керек. Бұл талаптардан қаншасы мүдірмей өте алады? – деген сұрақтар туындайды.
Бізде де қателіктер болды. Келесі, келесі жобаларымызда жасыл ортаны қалыптастырып, қателіктерді ескеріп жұмыстап жатырмыз.
Орташа жұмыс күніңіз қалай?
Таңғы 8 де жұмысым басталады. Компанияның басқарма инженерлерімен жұмысты таңертең ақылдаспаймыз. Кешкі жұмыс аяқталған соң 10 минут ғана сөйлесеміз. Бір-бірімізге байланысты шұғыл шаруалар болса арнайы тақталарға жазып кетеміз. Мысалға Бекарысқа байланысты шаруаларды маған телефон соғып, мазалап, іздеудің қажеті жоқ. Тақталарға жазып қалдырса болды.
Ең көп қолданатын қолданбаңыз, бағдарламаңыз қандай?
MS Project бағдарламасымен жақсы жұмыстап жатырмыз. Өткенде барлық инженерлер сабағына қатысты.
Уақыт үнемдеудің ұтымды тәсілі не?
Құрылыс саласы көп ақша салынады да нәтижесін көп уақыттан кейін көретін болғандықтан уақытпен жарысып жұмыс істейміз. Кейбір азаматтар пайда көп көру үшін арзан материалдарды қолданып жатады. Біз сапалы, қымбат материалдарға жүгінеміз. Сондықтан біз ақшаны уақыт деп көреміз. 10 күн істейтін жұмысты 8 күнде істейтін болсақ, 8 күнде істейтін жұмысты 5 күнде істеп шыдасақ уақытты үнемдеу арқылы табысымыз артып жатыр деп түсінеміз. Техникаларымыз жақсы болу керек. 40 жұмысшы алып 2 күн жұмыстатқан қандай? Текника жұмыстатып, 20 жұмысшымен 1 күн жұмыстаған қандай?!
Атқарылатын істер тізімін қайда белгілеп, қалай жүргізесіз?
Тақтаға жазып қалдырамыз. Екі оффис жұмыстайды. Басшылық кеңсе, және инженерлердің кеңсесі. Инженердің кеңсесінде қандай материалдар қажет, қандай қызметтер қажет дегенді бір күн бұрын жазып қояды. Бізде диктатура жоқ, жауапкершілік жоғары.
Сіз нені істеуге шеберсіз?
Бізде көптеген компаниялар адамның энергиясын құртатын жұмыстарды механикалық әдіспен атқарып келеді. Мен осы адам күшімен атқарылатын жұмысты қалай жеңілдетуге болатыны тұралы көп ойланамын. Біраз тәжірибелер қалыптастырдым.
Сізге идея қалай келеді?
Жалғыз өзім отырғанда идея келеді. Көбінде Өлгий қаласының сыртына шығып, жаңа салынған жолмен бір айналып, Өлгий үшін не істеуге болады дегендерді ойлағанда жаңа идеялар келіп жатады. Компания құрамындағы бригадалардың жұмысын қалай жеңілдетемін деген сияқты.
Happy Town 2 – жобасының клиенттері кімдер?
Дәрігерлер, ұстаздар, кәсіпкерлер. 30 үйдің 90 пайызына тапсырыс қабылданды.
Бізде көршілер қауымдастығы деген бар. Көршілермен қарым-қатынастың жақсы болуына үндеп, сол бағытта да жұмыстар атқарып келеміз.
Жиі қойылатын сұрақтар?
Әрине көптеген сұрақтар қояды. Бетпе-бет сөйлесіп, істеліп жатқан жұмыстарды көрсетеміз. Ең бастысы пәтер үй жылы болуы керек. Қазір жылу кетсе де ең жылы пәтер үй біздікі.
Кімнен, неден күш қуат аласыз?
Табиғаттан жақсы күш қуат аламын. Көк аспан, асқар таулар рух береді.
Өмірден алған ең жақсы ғибратыңыз?
Әкем 12 жасымда өмірден қайтты. Әкем мені кәсіпке ерте тәрбиеледі. Түн болсын, күн болсын кәсіпке баулитын. Бұл кейін түсінгенімдей әкемнің берген тәрбиесі, маған осы күндері азық болуда.
Болашақта қандай істер атқаруды жоспарлап отырсыздар?
12 сұмынға пәтер үй салу. 50 эко хаус салуды жоспарлап отырмыз. Құрылыс саласындағы көшбасшы компанияға айналу.
Ең басты ұстанымыз тендерге араласпаймыз.
Жастарға қандай кеңес бересіз?
Мамандық таңдауда қателеспеу керек. Адам өз өзін тану керек. Мен не істей алам дегенге қарай мамандық таңдаса болашақ жарқын болады деп ойлаймын.
Өлгийдің болашағы жастардың қолында.
Сұхбатыңызға рахмет!
Казньюс ақпараттық агенттігі