Жаңа есім
Мүпти Қабылұлы – Ақылы дария халқымнан күш қуат аламын
Баян-Өлгий аймағындағы ең алғаш құрылыс жұмыстарын жүргізу лицензиясын алған «Көшелік» компаниясының иесі – Қабылұлы Мүпти 20 жылда 54 құрылыс нысанын тұрғызып, компаниясын аймағымыздағы көшбасшы құрылыс компаниясына айналдырды.
Қабылұлы Мүпти – Құрылыс техникумынан еңбек, норматив есепшісі, Құрылыс технологиялық колледжін құрылыс инженері, Моңғолия мелекеттік университетінен қаржыгер, Эрдэм-Оюу университетінен бизнес басқару магистрі, Басқару академиясынан мемлекеттік әкімшілік басқару мамандықтарын тәмамдады.
Қабылұлы Мүптидің еңбек жолы, жасампаз істері және жұмыс тәсілімен таныс болыңыздар!
Мекенжайы: Моңғолия, Баян-Өлгий
Қызметі: “Көшелік” компаниясының директоры
Әлеуметтік парақшалары: Мүпти Хабыл (Facebook)
ЕҢБЕК ЖОЛЫҢЫЗ ҚАЛАЙ БАСТАЛДЫ?
1984 жылы Улаанбаатардағы Өндіріс құрылыс трестінде 6 ай жұмыстаған соң отбасылық жағдайға байланысты Өлгийдегі құрылыс трестінде еңбек жолымды жалғастырдым. Әскер қатарына шақырылып, 1985-1988 жыл аралығында шекаралық 0165-әскери бөлімде азаматтық борышымды өтедім. Әскери міндетімді өтеген жылдары бөлімшенің жастар ұясының хатшысы және үгітші-насихатшы ісін жауаптанып, қоғамдық істерге араласуға мүмкіндіктер алдым. 1988-1990 жылы қайтадан Құрылыс трестінде экономист, 1990-1996 жылға дейін «Шұға» компаниясында есепші болдым. 1996 жылдан «Көшелік» компаниясын құрып бүгінге дейін іс қызметін жүргізіп келемін.
Ол кезде аймақтағы құрылыс жұмыстары толығымен тоқтап қалған еді. Еңбекақымызды сауда істеп, Ұланбатырдан тері тондар әкеліп, Ресейдің Қос-Ағаш ауданына апарып сатып, тауып жүрдік.
Алғаш бизнесімді дамыту үшін банктен жылдық өсімі 96 пайыздық несие алдым.
СОЛ КЕЗДЕ НЕСИЕНІҢ ЖЫЛДЫҚ ӨСІМІ ҚАНША ЕДІ?
Ол кезде банктерден несие алу өте қиын және табылмайтын. Банк несиесінің пайыздық өсімі айына 8, жылына 96 пайыз болатын. Ал жеке адамдар айы 15 , жылы 180 пайыздық қарыз беретін. Жинақ ақша өсімі жылына 100 пайыз. Қолма қол ақша өте тапшы еді. Біз ең төменгі, жылдық өсімі 96 пайыздық несие алу арқылы жұмысымызды жүргіздік. Ұйым мекемелердің көбісі таратылып, кейбір азаматтар еңбек шарты бойынша Қазақстанға қоныс аударды, қалғаны жеке кәсіппен айналысып кетті.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТОҚЫРАУ КЕЗЕҢІНДЕ БИЗНЕС ЖОСПАРДЫ ҚАЛАЙ ҚҰРДЫҢЫЗДАР? АУҚЫМДЫ ҚАНДАЙ ЖҰМЫСТАР АТҚАРДЫҢЫЗДАР?
Тоқсаныншы жылдары базарда саудагерлерге арналған қойма да, сатушыларда көлік те жоқ болатын. Төрт доңғалақты баланың арбасымен үйлерінен жүк тасымалдайтын. Оны таңымен сүйреп келіп, кешке сүйреп қайтатын. Досым Ержанат екеуміз ақылдасып, шағын бизнес жоспарымызды құрдық. Құрылысқа пайдаланылып, жарамсыз болып қалған лист темірден істелген бетон батпақ илейтін қалыпшаларды түзеп, 6 шаршы метрлік темір бутка жасадық. Оны саудагерлерге «жүктеріңді сақтап көріңдер» деп өз бағасымен бердік. Сөйтіп жарнамалау арқылы бір жылда 150 бутка істеп саттық. Қарыздың өсімін көтере алмай, салатын уақыт болып, ақша табылмай қалғанда «Қоқыс төбеден» темір жинап, Қытайға темір шығаратын бизнесмендерге өткізіп жүрдік. Сонымен қарызымызды өтеп, алғашқы жинақ қорын құрдық. 1998 жылдан құрылыс жөндеу және жаңа құрылыс салу ісіне кірістік. Сол жылы Ақкөл қалашығы 320 балалық мектебін 680 мың төгрөгпен, орын жайсыз қалған аймақтық Кітапхананы театрдың подвалына кіргізу жөндеу жұмысын 90 мың төгрөгпен істедік. Сол кезде құрылыс жұмыстарына бөлінетін қаржы осындай ғана болатын.
Өлгий қаласының қазіргі 6 бақ аумағындағы 5-ші аға мектеп құрылысының қабырғасы жарылып, құлап тұрғандықтан актіленген болатын. Сол құрылыстың сурет жобасын қайтадан жасап, кеңесші инженерлердің жобалауымен жөндеп іске асырдық. Жалғастырып 560 балалық оқу корпусын спорт залымен қосып салдық. Қазіргі өзіміз айтып үйренгеніміздей «аржақтағы» 3 бақтың халқының игілігіне жарап отыр. Сол аумаққа 150 балалық балабақша құрылысын, халыққа қызмет көрсететін алғашқы моншаны салдық. Аймақ әкімшілігі ғимаратының жанындағы аяқталмай қалған екінші онжылдық мектебінің аяқжағындағы құрылысты еңбекқор азаматтармен бірлесіп, жаңадан жоба жасау арқылы жөндеп, Әлеуметтік қамсыздандыру мен Салық басқармасының кеңсесі болдырып, халық игілігіне жараттық.
Азия даму банкі, Дүниежүзілік банк, Жапонияның «Өвсний үндэс» жобаларының қаржыландыруымен 1998-2010 жылға дейін аймағымыздағы 12 сұмындағы және аймақ орталығындағы 5 мектепті жөндеуден өткіздік.
Оқу корпусы, спорт залы қамтылған 920 балалық бір мектепті орта есеппен 80-90 млн төгрөг аралығындағы қаражатпен жөндедік. Мұнда, құрылыстың ішкі, сыртқы жөндеу жұмыстары, барлық есік терезесі, едені, төбесі, шатыры, сантехника және электр желісі, кабинеттердің барлығын 100 пайыз өзгертіп жаңарту арқылы балалардың білім алу ортасын стандартқа сай болғызып жасадық. Ал, қазір бір мектептің тек шатырын жөндеуге ғана 80-90 млн төгрөг жетпей жүр ғой. Қарапайым есеппен қаншама еңбек жұмсалғандығын өздеріңіз саралап көрерсіздер. 20 жылға дейін барлығы 54 құрылыс нысанын тұрғыздық. Оны халық біледі.
20 жылда 54 құрылыс нысанын тұрғыздық.
СІЗДІҢ ЖҰМЫС ТӘСІЛІҢІЗ ҚАНДАЙ? ОРТАША ТӘУЛІКТІК ЖҰМЫС КҮНІҢІЗ ҚАЛАЙ ӨТЕДІ?
Топпен жұмыстауды ұнатамын. Ақылдасып, кеңесіп, ұжымдық шешім қабылдағанды жөн санаймын. Алғаш бизнес бастаған сәтте 16 сағат жұмыстап, 8 сағат демалдым. Қазір ұйықтап демалуға 8 сағат, бизнес жоспарларды іске асыруға 8 сағат, білім-тәжірибе жинақтауға, әр түрлі кітаптар оқуға 2 сағат, қоғамдық өмірге 6 сағаттай жұмсап жүрмін. Бос уақыт аз деуге болады.
УАҚЫТТЫ ҚАЛАЙ ҰТЫМДЫ ПАЙДАЛАНУҒА БОЛАДЫ?
Мен үшін ең тиімді тәсіл – жеке қалып, ой түю. Сол кезде көп нәрсені саралай аласыз. Ал көптің арасында ойыңды жинақтағаннан гөрі бос сөзбен уақытың рәсуа етесің. Көбінесе кешкі уақытты көп пайдаланамын. Былтырдан бері кітапханаға барып жүрмін. Аймақтық кітапхана алқасының кеңесін басқарамын. Өз күшімен бизнесін дамытқан азаматтармен әңгімелесуді ұнатамын.
АТҚАРЫЛАТЫН ІСТЕР ТІЗІМІН ҚАЙДА БЕЛГІЛЕП, ҚАЛАЙ ЖҮРГІЗЕСІЗ?
Алдыңғы толқын ағалар сияқты жұмыс кестесін белгілеуге түртіп қоямын.
ЖАҢАЛЫҒЫҢЫЗ НЕ?
Жері аумағы аз Жапония, Корея елдері тәжірибелерін пайдаланып, Полиция басқармасы аяқ жағына 120 шаршы метр жерге 6 қабат «Көшелік тоуер» ғимаратын өз қаржыммен салдым. Біздің аймақ орталығында құрылыс салатын жер азайып бара жатқандықтан оны тиімді пайдалануды іс жүзінде көрсеткім келді. Бұл сол кездегі бір жаңалық болды.
Кәсіподақтар федерациясының сан жылғы ескі құрылысының орнына заманауи көп қабатты пәтер үй және даяшылық орны құрылысын тұрғыздым. Мұндағы себеп жеке шаруашылық адамдардың қаржысымен қаланы көркейтуге үлес қосуды мақсат еттік.
ОСЫ ОТЫЗҒА ЖУЫҚ ЖЫЛ ЕҢБЕК НӘТИЖЕСІНДЕ КОМПАНИЯҢЫЗ ҚАНШАЛЫҚТЫ КЕМЕЛДЕНДІ?
Қазір ел ауызында «өз ісін нөлден бастаған бірнеше миллиардер бар» деп айтады. Соның ішінде атымыз аталып жүр. Әңгіме байлық пен қаржыда емес, халыққа қызмет ету, жұмысты болдыру. «Бір елдің сұлтаны болғанша – өз еліңнің ұлтаны бол» деген қазақтың асыл сөзін еш естен шығарған емеспін.
Жұмыс қызған сәтте «Көшелікте» 300 –дей адам еңбек етеді.
ҚАНША АДАМДЫ ЕҢБЕКПЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІП ОТЫРСЫЗ?
Негізінен компания орнағаннан бері 200-ден төмен емес адамды жыл сайын жұмыспен қамтамасыз етіп келемін. 50-ден төмен емес адамның әлеуметтік мәселесін үздіксіз шешіп отырамын. Жұмыс қызған сәтте “Көшелікте” 300-дей адам еңбек етеді.
БИЗНЕС ЖАСАУДЫҢ ҚИЫНДЫҒЫ БАР МА?
Құрылыс салу да, бизнес істеу де оңай емес. Қолайлы салық жүйесі қалыптаспаған. Банкның несиесінің өсімі жоғары, мерзімі қысқа. Бизнесін жаңадан бастағандарға үкімет тарапынан қолдау жоқ. Белді бекем буып, тынымсыз еңбек ету керек.
ЖҰМЫСЫҢЫЗДЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ НЕДЕ? ОҢ ЖӘНЕ КЕРІ ӘСЕРЛЕРІ?
Барлық нәрсе бірқалыпты болмайды. Қанша күш жұмсасаң, соншалықты денсаулығыңды жеп қоятын жағдай бар. Дәрігердің қателігі бір кісіге зардап шектірсе, құрылыс салған адам бір қателігі мың адамға қауіп төндіруі мүмкін. Сондықтан да аса жауапкершілікті болуды талап етеді.
Мәселен біз бизнес бастаған кезде «Сенде бір күрек те жоқ, менде үлкен техникалық және материалдық база бар. Дәулетім де жетерлік. Мықты болсаң, бәсекелесіп көр»,- деп кеудемсоқтық көрсеткендер де болды. Сондай жағдайлар маған керісінше қамшы болды. Жұмысымыз басталған кезден бастап, тоқтаған кезіміз жоқ. 2012 жылдан бастап, өз қаржымызбен жылына 20-30 отбасылық тұрғын үй салудамыз. Сол арқылы жұмысшыларды жалақыландырып, әлеуметтік жағдайын шешіп отырмыз. Мемлекеттік тапсырыс болмаған кезде жеке секторда пәтерүй және өзгедей нысандар тұрғызамыз.
ЖҰМЫСТАН ТЫС УАҚЫТТА СІЗДІ ҚАЙДАН ТАБУҒА БОЛАДЫ?
Екі-ақ жерде боламын. Үйде не кеңсемде.
ҚАНДАЙ ӘУЕНДЕР ТЫҢДАУҒА ҚҰШТАРСЫЗ?
Терме, күйлерді жақсы тыңдаймын. Жалпы әндерінің сөздері астарлы, терең мағыналы болса тыңдағым келеді.
КІТАП КӨП ОҚИСЫЗ БА? ДӘЛ ҚАЗІР ҚАНДАЙ КІТАП НЕМЕСЕ МАҚАЛА ОҚУДАСЫЗ?
Барак Обаманың жұбайы Мишель Обаманың «Менің тарихым» естелік кітабын оқып жүрмін. Әлемге үстемдігін жүргізіп отырған мемлекет басшысы әйелінің естелігі арқылы өркениетті елдің құпиясына үңіліп, қызықты да тартымды мәліметтер алып жүрмін. Ондағы оқиға желісін жұбайыма, әңгімелескен адамдарға айтып беремін. Сонымен қатар Абайдың қара сөздері, қазақтың тарихи шежірелері, «Алмас қылыш», «Моңғолдың құпия шежіресі», ел бастаған адамдардың тарихи естеліктері, бизнес, заң, экономика салаларына қатысты кітаптарды көп оқимын және олар үнемі үстелімде тұрады.
МІНЕЗІҢІЗ ТҰЙЫҚ ПА ӘЛДЕ АШЫҚ ПА?
Мені көбісі тұйық деп ойлайды. Бірақ әңгімелескен адам ашық екенімді түсінеді. Тұйықтықтыңда белгілі себептері бар. Бүгінге дейін адамдар «менен неге тұйықсың» деп сұрап көрген жоқ. Бірақ адамдар жақын араласу арқылы бірін бірі түсінеді .
Көп сөйлегенді емес – көп іс атқаруды ұнатамын.
КІМНЕН, НЕДЕН КҮШ ҚУАТ АЛАСЫЗ?
Негізгі күш қуатты туған жердің топырағы, оның табиғатынан, ақылы дария халқымнан аламын. Сонымен қатар жақсы жанашыр ағайын туысым, отбасымның қолдауы маған күш қуат сыйлайды. Қазіргі кездегі замандастарымыздың достық қасиеті, олардың бір-біріне деген адалдығы, ниетінің бірлігінің алшақтығын байқай отырып, бір замандағы біздің аталарымыздың, әкелеріміздің замандастарының достық қасиеті, олардың бір-біріне деген адалдығы, тілектестігі, ниетінің бірлігінің ерекше қасиеттерінен ғибрат аламын.
ҚАЗІР ҚАНДАЙ ЖҰМЫСҚА НАЗАР АУДАРУДАСЫЗ?
Әлемдік өркениетті елдерде, Қытайда және Германияда «Ең жаман қытай адамы», «Ең жақсы герман азаматы» деген сияқты кітаптар болады екен. Сол арқылы озық елдер қатарына жетуге шабыттандырады. Мен “Ең жақсы қазақ адамы қалай болу керек” деген бағытта кітап жазуды қолға алдым. Бұл кітап арқылы жастарға бизнес жасаудың қыр-сырың түсіндіріп, тапқан пайданың қанша пайызынан жинақ қор құруға, қаншасын кәсіпке жұмсауға болатынын айтқым келеді.
ҚАЗІРГІ ҚОҒАМДА АУҚАТТЫ АДАМДАРДА ӘЛЕУМЕТТІК ЖАУАПКЕРШІЛІК ЖЕТІСПЕЙТІН СИЯҚТЫ. СІЗДІҢ ОЙЫҢЫЗ ҚАЛАЙ?
Көптеген елдерде үлкен бизнесмендер пайданың он пайызын жинақтап, он пайызын қайырымдылық шараларына жұмсау әдеті қалыптасқан. Ол шариғатта да бар.
Менің ұстанымым – жылдық таза пайданың 10 пайызын сол бағытта жұмсау.
Нағашы атам Сахария үлкен молда болған адам еді. 2013 жылы банк кепілдігіне қойылған «Хасан» мешіті ғимаратын сатып алып, жамағат игілігіне жараттым. Әкеміз ерте қайтыс болып, анамыз көп қиыншылық көрді. Мешіт арқылы жоқ – жітікке көмектесіп отырамын. Халық бар жерде әр түрлі тіршілік бар. Ондай адамдардың көңілін қайтарып көргем жоқ. Бергенін жария ету шарт емес. Бәрі де Алла ризалығы үшін.
ЖАСТАРҒА ҚАНДАЙ КЕҢЕС БЕРЕСІЗ?
Әр адамның жүрегінде, жан дүниесінде бір арманы болады. Жастарға айтарым өткеннен ғибрат алып, жаңа өмірге үздіксіз ұмтылыс жасау, армандай білу, қиялдай білу, уақытты ұтымды пайдаланып, күш қуатты жастық шағын дұрыс пайдалану керек.
«Құс ұяда өмір сүреді. Адамның ұясы – отбасы.» Сондықтан жастар, туған ұясына қайырылып, ел жұртына еңбек етсе, өз өлкесінің өркеніне үлес қосса деп ойлаймын.
Photo: Erqanat Z.
Бұған дейін Бруней Даруссаламда көпір салған Ерғұлан Озатұлы естеріңізде ма? Олай болса жас қазақ инженері қазіргі таңда Малайзияда қызмет атқарып жүр.
1993 жылы Баян-Өлгийде туған ол 2015 жылы ҚХР-дың Шан Донг өлкесі, Шинг Дао қаласының Шан Донг техникалық университетін геодезиялық инженер мамандығымен бітірген.
Улаанбаатар қаласында халықаралық әуежәй құрылысынан инженерлік жүйе бағытында геодезиялық инженер болып алғашқы жұмысын бастаған. Кейін кореялық инженерлердің ұсынысы бойынша Бруней Даруссалам еліндегі “Tambouring bridge” жобасында, Филиппинде “Skyway” жобасында жұмыстаған. Ол өзіні тәжірибесі мен қытай тілін білуінің нәтижесінде Қытайлық “China state construction” компаниясына жұмысқа тұрған.
Малайзиядағы қызметі
Малайзияда “East Cost Rail Link” деп аталатын жобада жұмыстап келемін. Бұл Малакка бұғазындағы Порт-Кланг пен Малайзия түбегінің солтүстік-шығысындағы Кота Бхару мен Шығыс жағалаудағы экономикалық аймақ мемлекеттерін байланыстыратын стандартты екі жолды теміржол байланысы инфрақұрылымының жобасы.
Теміржол инфрақұрылымының жобасы жолаушыларды да, жүктерді де Малайзия түбегінің батыс жағалауынан шығыс жағалауына және керісінше тасымалдайтын болады. Құрылыс 2017 жылдың тамыз айында басталған.
2018 жылдан Malaysia Rail Link компаниясы China State Construction Company компаниясына ECRL жобасының инжиниринг, сатып алу, құрылыс және пайдалануға беру келісімшарты орнатылған.
Бұл жобада Site manager болып қызмет атқарамын.
Малайзия туралы
Малайзия – Азия құрлығындағы ең көп ұлтты мемлекет. 28 миллион халқы бар бұл елде жергілікті малай халқынан бөлек қытай, үнді және тағы басқа этникалық топ өкілдері өмір сүреді.
Сондықтан, мұнда барлық туристі жатырқамай, құшақ жая қарсы алады. Малайзияда туризмнің дамығаны соншалық 2015 жылы бұл елге келген туристер саны 25 миллионнан асып, жергілікті халықтың санына жетуге жақындаған.
Туристер Малайзияны, соның ішінде астанасы Куала- Лумпурды Азия құрлығындағы Тайланд, Камбоджа, Сингапур, Филлипин аралдары мен Индонезияға өтер транзиттік қала санайды.
Ал, кейбіреулері Куала – Лумпурды Дубайға ұқсатып, бұл жерге тек шоппинг жасау үшін екі үш күнге ғана келеді. Малай елінде жылдың төрт мезгілінде де жаз маусымы. Ауа температурасының жылдық орташа көрсеткіші +25-28°C градустан төмен түспейді.
30 маусым, KAZNEWS. Баян-Өлгий аймағының тумасы Райса Ерланбекқызы Халықаралық Қырғыз-Түрк “Манас” Университетін сәтті тәмамдап, алғаш рет “Manas award’s” жеңімпазы атанған. Бұл туралы Казньюс.мн тілшісіне айтып берді.
Райса Ерланбекқызы 1998 жылы Баян-Өлгий аймағы Булган сумынында дүниеге келген. Баян-Өлгийде жалпы білім беретін 2-ші мектепте және де Булган сумыны Ж.Какей атындағы мектебінде білім алып, оқу үздігі болып мектепті тәмәмдаған.
Мектеп қабырғасын аяқтаған соң сонау алыстағы Қырғыз еліне білім алуға сапар шегіп халықаралық Қырғыз-Түрік “Манас” Университетіне оқуға түсіп 2022-жылы “Халықаралық Синхрондық аудармашы” мамандығы бойынша білім алды.
Білім алу барысында білімге деген құштарлығы мен қатар қоғам белсендісі болып университет ішінде жүрілген “Халықаралық студенттік парламентінің” басшысы болып 5 жыл жұмыс атқарады.
Райса Ерланбекқызы университет үздігі деп танылып “Manas award’s” жеңімпазы атанады.
Университетте әр оқу жылы сайын ұйымдастырылатын “Manas award’s”атты университет үздіктерін анықтау сәтінде Райса Ерланбекқызы университет үздігі деп танылып “Manas award’s” жеңімпазы атанады.
Сондай-ақ, Райса 2022 жылы ТМД елдерінің (Ресей, Армения, Әзірбайжан, Беларусия, Қазақстан, Қырғызстан, Молдава, Тәжікстан, Өзбекстан, Түрікменстан, Грузия, Украйн) ең үздік 100 студентінің бірі болып абыроймен жоғарғы оқуын аяқтағанын айта кеткен жөн болар.
Қазіргі таңда Түркияның ірі “Touristalia” туркомпаниясының серіктесі атанып, Монғолиядағы бөлімшесінің меңгерушісі болумен қатар, 24 жасында өзінің жолдасы Ерғабыл Берікболмен бірге “Relax trip” компаниясының негізін қалаған.
“Relax trip” компаниясы Түркия, Дубай, Қырғызстан, Қазақстан, Өзбекстан, Монғолия елдері арасында саяхатшыларға туристік қызмет көрсетуде.
Сонымен қатар, оқушыларға Монғолия, Қазақстан мемлекеттерінен Швецария, Түркия университеттеріне және Қырғыз мемлекетіндегі халықаралық Қырғыз-Түрк “Манас” Университетіне грант арқылы тегін оқуға мүмкіндік алуына себепші болуда.
Қыз өссе елдің көркі, гүл өссе жердің көркі.
Райса қарындасымыздың елге деген жанашырлығы мен жастардың жанашыры болып жүргендігіне алғыс айтып, сәттілік тілейміз!
27 маусым, KAZNEWS. Шетелде білім алған, дарынды қазақ жастарының технологиялық компания құрып, көшбасшы атанып жүргені жайлы аз айтылып жүрген жоқ. Бүгін біз Казньюс ақпарат агенттігінің “Жаңа есім” жобасында Моңғолияда ақпараттық технология саласында топ жарып 2022 жылы «Цифрлық өнім конференциясы 2022» оқиғасынан «Үздік цифрлық өнім – мобильді қосымша» ретінде марапалған eClinic платформасының авторы “И Клиник” компаниясының негізін қалаушысы Ерлан Асқарұлы туралы қызықты ақпараттарды ұсынатын боламыз.
Ерлан Асқарұлы 2003 жылы Баян-Өлгий аймағындағы Бастама мектебін, 2007 жылы Ғылым, технология университетін програмист және электроник инженері қос мамандығы бойынша тәмамдап, 2014 жылы Жапонияда магистр дәрежесін қорғаған.
Мекенжайы: Моңғолия, Улаанбаатар қаласы
Қызметі: «И Клиник» компаниясының негізін қалаушы, Технология директоры CTO
Әлеуметтік парақшалары: @Erka Askhar
Програмист болуды бала күннен армандадыңыз ба?
Әке жолын қудым. Менің әкем Баян-Өлгий аймағында маңдай алды, бетке ұстар мықты, саңлақ инженерлердің бірі болды. Баян-Өлгий аймағының орталығы Өлгий қаласының сәнін келтіріп тұрған 360 метрлік радио антенасы тікелей әкемнің еңбектерінің бірі. Әкем көзі ашық, болашақты болжай алатын адам болғандықтан заманауи саланың яғни ақпараттық технология, цифрлық саланың инженері болуға бел будым. 2003 жылы Бастама мектебінен 10 – сыныпты тәмамдап конкурске түсіп математика пәнінен Баян-Өлгий аймағы бойынша 1-ші орынды иелендім. Әкем менің мықты инженер бола алатындай барлық мүмкіндікті жасап Програмист және Электроник инженер деген қос мамандық иесі болып Монғолияның Ғылым, технология университетін 2007 жылы тәмамдадым.
Университет бітірген соң шетелге шығу мүмкіндігі қалай болды?
2007 жылы университет бітірген соң Монголбанк (Ұлттық банк)-ның Ақпараттық қауіпсіздік департментінде алғаш мамандығым бойынша еңбек жолымды бастадым. Сонда жұмыстап жүрген кезде Индия [2009], Ұлы Британия [2010], АҚШ [2012] елдеріне барып мамандығым бойынша 1-3 aйлық курстарға қатысып білімімді жетілдіріп жүрдім. Дәл сол кезде міндетті түрде шетелде оқимын деп шешім шығарған болатынмын.
2011 жылдан бастап көптеген шәкірт ақылы бағдарлама, гранттарға материал тапсырып жүрдім. Алланың қалауымен 2012 жылы JICA -ның шәкірт ақысын ұтып алып, 2012-2014 жылдары аралығында Жапонияда магистратурада оқып білім алдым. Бұл кездері шетелдегі мүмкіндіктер мен Моңғолиядағы мүмкіндіктерді салыстырып, жеке кәсіппен айналысуға болатынын байқадым.
Кәсіпке алғашқы қадам қалай басталды? Eclinic платформасын құру идеясы қалай келді?
Eclinic платформасын құру идеясы жапонияда жүрген кезімде туындаған болатынмын. Содан бері жоспарлы түрде іске асырып келемін. Бірақ ешкімге жариялы түрде айтқан емеспін. Әр нәрсенің уақыты бар сияқты.
Міне платформамыз өз тұтынушылары бар үлкен платформаға, компаниямыз ойлаған межеден асып, қуатты компанияға айналды. 2022 жылдың сәуір айында “Eclinic” қосымшаның тұсаукесері өтті. Оған дейін “Eclinic health platform”-ны фундаментiне көп уақыт жұмсадық.
2022 жылы ұйымдастырылған «Цифрлық өнім конференциясы 2022» оқиғасынан «Үздік цифрлық өнім – мобильді қосымша» марапатын жеңіп алдық. Бұл марапат – тұтынушылардың уақытын үнемдегені, жұмысын жеңілдеткені, ақылды шешімдер ұсынғаны, денсаулық сақтау қызметтеріне қолжетімділікті арттырғаны және мүлдем жаңа келбет қосқаны үшін берілген.
Жуықта ғана ақпараттық қауіпсіздікі басқару жүйесі бойынша халықаралық ISO 27001 стандартын еңгіздік.
Eclinic платформасының тұтынушылары кімдер?
Аты айтып тұрғандай бұл платформа медицина саласына арналған. Жалпы Моңғолия бойынша 400+ астам аурухана біздің платформаны қолданады. Улаанбаатардағы барлық клиника, лаборатория біздің тұтынушымыз. Әрине тұтынушыларымыздың арасында Баян-Өлгийдегі ауруханаларда бар.
Жуықта ғана ақпараттық қауіпсіздікі басқару жүйесі бойынша халықаралық ISO 27001 стандартын еңгіздік.
Компаниямызға ISO 27001 халықаралық стандартына сәйкестігікті анықтау, сертификаттау жұмыстарын Аустралиялық компания жүзеге асырды.
Eclinic платформасын азаматтар да қолдана алады. Қандай бір ауруханаға диагоз тапсырған болсаңыз тікелей біздің платформадан жауабын алуға болады.
Eclinic компаниясында қанша қызметкер жұмыс жасайды?
Біздің компанияда 40+ астам қызметкер жұмыс жасайды. Компаниямыздың ерекшелігі IT және медицина саласындағы қызметкерлер жұмыстайды. Компанияның “Call Center” орталығында 10 шақты операторлар таңертеңнен кешке дейн тұтынушылардың сұрағына жауап беріп, техникалық қолдау көрсетеді.
Жасанды интелект бағытында жаңалық ашу үшін рентген суреттін оқып диагноз шығара алатын робот жасап жатырмыз.
“Eclinic” медицина саласынан өзге қандай бағытта бақ сынап жатыр?
Клоуд компютинг (cloud computing), жасанды интелект (Artificial intelligence), блокчейн (Blockchain) қатарлы жаңа технология саласында да бақ сынап, жобалар жасаудамыз.
Моңғолияда науқас жайындағы медициналық ақпарат құпия сақталады. Сондықтан біз платформамызды Америкадағы серверге орната алмаймыз. Сондықтан елімізде біраз инвестиция жасап өзіміздің «private cloud» инфрастрактурамызды тұрғыздық.
Жасанды интелект бағытында жаңалық ашу үшін рентген суреттін оқып диагноз шығара алатын робот жасап жатырмыз.
Елімізде Fintech, Edutech бағыттары қарқынды даму үсінде. Біз MedTech саласын мықтап дамытатын боламыз!
Блокчейн технологиясын қандай мақсатта пайдаланасыздар?
Кейбір азаматтар базадағы даталарымызда пайдаланып койн шығармақ деп ойлап қалуы мүмкін. Блокчейн өте үлкен сала. Біз блокчейнге тек дата сақтаймыз. Блокчейнге сақталған датаны ешкім, ешқашан өзгерте алмайды. Біздің өзге технологиялық компаниялардан артықшылығымыз да осы болар.
Бұған дейін компанияның қандай жетістіктерге жеттіңіздер?
Голомт банкден, ICT групптан және аппликейш жөніндегі қауымдастықтан әр түрлі марапаттар алыппыз.
«Цифрлық өнім конференциясы 2022» оқиғасынан Eclinic платформасы «Үздік цифрлық өнім – мобильді қосымша» ретінде марапалғаны бізді жігерлендірді.
Жұмысты қалай жоспарлайсыз?
Office 365 платформасының «Planner» деген қосымшасын көп керектенемін. Сонда жұмыстарымды жоспарлап, қандай проект қалай істелініп жатқанын бақылап отырамын.
Ең көп қолданатын жұмыс құралыңыз, қолданбалы бағдарламаларыңыз қандай?
Көбінде жұмысыма «MS Teams», «Planner» керектенем. Үйден қашықтықтан жұмыстаған сәтте «Google Meet», «Zoom» ыңғайлы. Сосын «source code» менеджментін жасау үшін GitLab керектенемін.
Уақыт үнемдеудің ұтымды тәсілі не?
Уақытты тек бір нәрсені жүзеге асыруға тырысыңыз, себебі адамның сана-сезімі бір нәрсеге ғана шоғырландырылған жағдайда оның миы өнімдірек жұмыс жасайды деп ойлаймын. Уакытты үнемдеудің тағы бір жолы жоспарлаған жұмысты дәл уақытында істеу керек. Кейінге қалтыра берсең табысқа жетпейсің. Жұмыс сағатында жұмысты тиянақты істеп, үйге барып семияңа көңіл бөлу керек.
Кітап көп оқисыз ба? Дәл қазір қандай кітап немесе мақала оқудасыз?
Иа ағылшын, орыс, қазақ, монгол тілдерінде көп кітаптар оқимын. Дал қәзір жұмысыма қатысты әpі қызықты болған соң Peter Thiel-дің “Zero to One” [2014] оқып жатырмын.
Өмірден алған ең жақсы ғибратыңыз?
Менің бала кезімде қазіргідей интернет дамымаған заман ғой. Интернет атауы жаңадан келіп қосылып жатқан кез. Сол кезде әкем өз бетімен ағылшынша, сосын компьютер мамандығы туралы ақпараттарды интернеттен қарап, көп ізденіс жасап оқитын. Менде әкеммен қатарласып отырып кітап оқып ағылшынша оқып үйреніп отыратынмын. Маған әкем өмірде еш нәрсе дайын емес, адам өз еңбегімен жету керек дегенді өз іс әрекетімен, ғибратты үлгілерімен көрсетіп, өмірге деген көз қарасымды дұрыс қалыптастырды.
Жастарға қандай ақыл кеңес бересіз?
Шетелден оқу керек. Білім алу керек. Бірақ шетелде қалып жұмыстамай, өз еліне келіп, туған жердің дамуына үлесіңді қосып, еңбек ету керек деп ойлаймын. Мүмкіндік қай жерде де бар.
КАЗНЬЮС АҚПАРАТ АГЕНТТІГІ
Жаңа есім
Бегарыс Алданышұлы – Жас кәсіпкер құрылыс саласындағы озық технологияларды алып келуді қалайды
14 маусым, KAZNEWS. Баян-Өлгий аймағында құрылыс инженеринг саласының жаңа буыны қалыптасып келеді. Олардың бірі және бірегейі Happy Town деп аталатын тұрғын үй құрылысын салып ел арасында танымал болған жас кәсіпкер Бегарыс Алданышұлы екені белгілі.
Бегарыс Алданышұлы туған жерге ту тігіп, Өлгий қаласының өркендеуіне қалай үлес қосуға болатыны жайлы айтып берді.
Бегарыс инженер болуды бала кезінен армандаған. Улаанбаатар қаласындағы Ғылым технология мемлекеттік университетін құрылыс инженері мамандығы бойынша тәмамдаған. Алматы қаласында мамандығын жетілдіріп Құрылыс материалдарының инженері магистратурасын қорғаған. Алматы қаласында өмір сүрген уақытында бизнесті жүйелі түрде алып жүруге тәжірибе жинақтап, білімін жетілдіреді.
Оның құрылыс саласына қызығуға себепкер болуы Суруга компаниясымен тікелей байланысты. Аталмыш компаниядан жапониялық кайзен әдісін үйреніп өз компаниясына еңгізген.
Мекенжайы: Моңғолия, Баян-Өлгий аймағы
Қызметі: «Мөстийн ундарга» компаниясының директоры
Әлеуметтік парақшаcы: Begaris Aldanish (FB)
Кәсіптегі алғашқы қадамыңыз қалай басталды?
Туған жерге ту тігу, аймақтың дамуына үлес қосу, халыққа қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында кәсіп ашып жұмыстап келеміз.
Көптеген бизнестермен айналысып келдім. Құрылыс саласына келуіме себепкер болған фактор ол жапонияның Суруга компаниясында жұмыстап жүргенде келген еді. Олардың көзқарасы, жұмысты атқару менежменті қатты ұнады. Кайзен әдісін компаниямызға еңгізіп жұмыстаудамыз.
Кайзен әдісі 5 негізгі элементтен тұрады: топтық жұмыс, жеке тәртіп, моральды жақсарту, сапа шеңберлері, жақсарту бойынша ұсыныстар.
Кәсіптегі серіктесіңіз кім?
Кәсіптегі серіктесім бала күнгі досым Заңғарұлы Жансері. Мамандығы экономист. Бұрыннан бірлесіп кәсіп бастайық деп жоспарлап жүретінбіз. 2021 жылдан бері бизнесте жолымыз бірікті деп айтуға болады.
Жұмыста серіктеспіз, жұмыстан тыс доспыз.
Қазір қандай жобамен айналысып жатырсыздар?
Мөстийн ундарга компаниясы өткен жылы бизнес класс бағытындағы Happy Town – 1 тұрғын үй жобасын 9 ай мерзімінде толық пайдаға бердік. Биыл яғни 2023 жылғы 20 наурыздан бастап жастарға арналған Happy Town – 2 тұрғын үй жобасын бастаған болатынбыз. 5 маусымда бетон жұмыстары толық аяқталды.
Шілде айының аяғында клиенттерімізге қолжетімді шағын тұрғын үй кешендері туралы жақсы жаңалықпен бөлісетін боламыз. Бұл біздің Happy Town – 3 жобасы екенін айта кеткенім жөн болар.
Сапалы әрі жылдам уақытта адамдарды тұрғын үймен қамтамасыз ету басты мақсатымыз болып табылады.
Happy Town идеясының қалай келгені туралы айтып берсеңіз…
Әкемнің жолдасы Мүшелбай деген азамат Өлгий қаласына тұрғын үй құрылыстарын салған алғашқы адамдардың бірі. Маған құрылыс инженері болуыма бірден бір себепкер болған кісі – осы ағамыз еді. Өкініштісі 2011 жылы өмірден өтті. Ер азамат тұрғысынан ол кісі әкемнің жолдасы болса да, әкеммен бірдей. Құрылыспен айналысу сол кісінің маған артып кеткен аманаты шығар деп қарадым.
Екіншіден осы жобаларға бақ сынайық, құрылыс жұмыстарына тәуекел етіп бастайық деген Жансері досым болатын.
Happy Town – Бақыт мекені.
Атына заты сай орта қалыптастыру идеясы, басты ұстанымыз болды.
Жастар үшін Баян-Өлгийдегі басты мәселенің бірі – ол жұмыссыздық. Осының салдарынан жастар елімізден жырақ кетіп, Қазақстанда, Кореяда, АҚШ-та, Австралияда, Жапонияда нәпақасын тауып жүр. Осы мәселеге көзқарасыңыз қандай?
Қазір еліміздің экономикасы, аймақ экономикасы статистикалық көрсеткіштер бойынша жоғары көрсетеді. Бірақ ол тек қағаз бетінде ғана. Шынайы өмірде бөлек. Халық саны 100 мыңнан асқан аймақта жұмыссыздық деңгейі өте жоғары. Жұмыс орындарының тапшылығы себепкер. Бірақ та, қандай бір жұмыс жасаймын деген ниеті бар, ынтасы бар адамдарға мүмкіндік бар деп өз басым ойлаймын.
Ал, шетелге шығып жатқан азаматтарды теріске шығармаймын. Бірақ та, белгілі бір мақсаттармен барса. Сол жақтан қандай ноу-хау алып, туған жерге не істей аламын дегенді ойласа жақсы.
Қол сілтеп кетіп қалсақ, қара орман халыққа кім жұмыс орнын ашып, кім қаланы дамытады. Елге белгілі уақыттан кейін оралып, бизнесін ашып, өндірістерін салса нұр үстіне нұр болар еді.
Технологияның жетістіктерін алып келсе. Мысалы құрылыс саласында 10 сағаттық жұмысқа 10 адам жұмылдырылатын болса, оны қалай технологияны пайдалана отырып аз уақытта қалай нәтижелі аяқтауға болатынын еңгізу керек.
Баян-Өлгийді дамытушы күш не деп ойлайсыз?
Біріншіден, Ауыл шаруашылық саласы деп ойлаймын. Ет, сүт бағытында асыл тұқымды мал өсіруге болады.
Екіншіден, географикалық орналасуымыз. Ложистика арқылы туризм саласы дамиды. Қазір біздің ішкі туризмде оған керекті мәдениеті дұрыс қалыптаспаған. Қазақи паст-пут бар ма біз де? Жылдам дайындалатын тағам түрлерін таныстыру керек. Қазы қартадан басқа қандай тағам бар, заманауи бағытқа бейімделуіміз керек деп ойлаймын.
Даян бекеті ашылатын болса, жолы салынатын болса тараптар туризмге назар аударатыны белгілі. Цагааннуур еркін зонасына көрші мемлекеттің азаматтарын арнап казино ашып қоюға неге болмасқа.
Тұрғын үйге деген сұраныс қаншалықты?
Тұрғын үйде тұратын азаматтардың саны аймақ халқының 10 пайызына жетпей тұр. Өз деңгейіміз ше зерттеп көрсек, Өлгийде 1500-1600 отбасы пәтер үйде тұрса, социализм заманынан бері қарай 51 пәтер үй бой көтеріпті. Ал, қала орталығында 1400 хаус яғни 2 қабат үй бар екен. Бұл басқа аймақтармен салыстырғанда 10 есе көп деген сөз. Тұрғын үйге деген сұраныс көп. Адам өмір сүріп жатқан жерде сұраныс бар. Қалауына сай пәтер үйлер қаншалықты. Тұрғын үй құрылысын салған соң оның ауласы, тазалығы, балалар ойнайтын ойыншығы, автотұрағы болуы керек. Бұл талаптардан қаншасы мүдірмей өте алады? – деген сұрақтар туындайды.
Бізде де қателіктер болды. Келесі, келесі жобаларымызда жасыл ортаны қалыптастырып, қателіктерді ескеріп жұмыстап жатырмыз.
Орташа жұмыс күніңіз қалай?
Таңғы 8 де жұмысым басталады. Компанияның басқарма инженерлерімен жұмысты таңертең ақылдаспаймыз. Кешкі жұмыс аяқталған соң 10 минут ғана сөйлесеміз. Бір-бірімізге байланысты шұғыл шаруалар болса арнайы тақталарға жазып кетеміз. Мысалға Бекарысқа байланысты шаруаларды маған телефон соғып, мазалап, іздеудің қажеті жоқ. Тақталарға жазып қалдырса болды.
Ең көп қолданатын қолданбаңыз, бағдарламаңыз қандай?
MS Project бағдарламасымен жақсы жұмыстап жатырмыз. Өткенде барлық инженерлер сабағына қатысты.
Уақыт үнемдеудің ұтымды тәсілі не?
Құрылыс саласы көп ақша салынады да нәтижесін көп уақыттан кейін көретін болғандықтан уақытпен жарысып жұмыс істейміз. Кейбір азаматтар пайда көп көру үшін арзан материалдарды қолданып жатады. Біз сапалы, қымбат материалдарға жүгінеміз. Сондықтан біз ақшаны уақыт деп көреміз. 10 күн істейтін жұмысты 8 күнде істейтін болсақ, 8 күнде істейтін жұмысты 5 күнде істеп шыдасақ уақытты үнемдеу арқылы табысымыз артып жатыр деп түсінеміз. Техникаларымыз жақсы болу керек. 40 жұмысшы алып 2 күн жұмыстатқан қандай? Текника жұмыстатып, 20 жұмысшымен 1 күн жұмыстаған қандай?!
Атқарылатын істер тізімін қайда белгілеп, қалай жүргізесіз?
Тақтаға жазып қалдырамыз. Екі оффис жұмыстайды. Басшылық кеңсе, және инженерлердің кеңсесі. Инженердің кеңсесінде қандай материалдар қажет, қандай қызметтер қажет дегенді бір күн бұрын жазып қояды. Бізде диктатура жоқ, жауапкершілік жоғары.
Сіз нені істеуге шеберсіз?
Бізде көптеген компаниялар адамның энергиясын құртатын жұмыстарды механикалық әдіспен атқарып келеді. Мен осы адам күшімен атқарылатын жұмысты қалай жеңілдетуге болатыны тұралы көп ойланамын. Біраз тәжірибелер қалыптастырдым.
Сізге идея қалай келеді?
Жалғыз өзім отырғанда идея келеді. Көбінде Өлгий қаласының сыртына шығып, жаңа салынған жолмен бір айналып, Өлгий үшін не істеуге болады дегендерді ойлағанда жаңа идеялар келіп жатады. Компания құрамындағы бригадалардың жұмысын қалай жеңілдетемін деген сияқты.
Happy Town 2 – жобасының клиенттері кімдер?
Дәрігерлер, ұстаздар, кәсіпкерлер. 30 үйдің 90 пайызына тапсырыс қабылданды.
Бізде көршілер қауымдастығы деген бар. Көршілермен қарым-қатынастың жақсы болуына үндеп, сол бағытта да жұмыстар атқарып келеміз.
Жиі қойылатын сұрақтар?
Әрине көптеген сұрақтар қояды. Бетпе-бет сөйлесіп, істеліп жатқан жұмыстарды көрсетеміз. Ең бастысы пәтер үй жылы болуы керек. Қазір жылу кетсе де ең жылы пәтер үй біздікі.
Кімнен, неден күш қуат аласыз?
Табиғаттан жақсы күш қуат аламын. Көк аспан, асқар таулар рух береді.
Өмірден алған ең жақсы ғибратыңыз?
Әкем 12 жасымда өмірден қайтты. Әкем мені кәсіпке ерте тәрбиеледі. Түн болсын, күн болсын кәсіпке баулитын. Бұл кейін түсінгенімдей әкемнің берген тәрбиесі, маған осы күндері азық болуда.
Болашақта қандай істер атқаруды жоспарлап отырсыздар?
12 сұмынға пәтер үй салу. 50 эко хаус салуды жоспарлап отырмыз. Құрылыс саласындағы көшбасшы компанияға айналу.
Ең басты ұстанымыз тендерге араласпаймыз.
Жастарға қандай кеңес бересіз?
Мамандық таңдауда қателеспеу керек. Адам өз өзін тану керек. Мен не істей алам дегенге қарай мамандық таңдаса болашақ жарқын болады деп ойлаймын.
Өлгийдің болашағы жастардың қолында.
Сұхбатыңызға рахмет!
Казньюс ақпараттық агенттігі
