Connect with us

Моңғолияда

Айбота Әлиханқызы: Кер замандағы кедейшілік

Published

on

«Атымды айта бастасам тілім таңдайыма жабысып қалғандай күй кешемін» – деп Қожа айтпақшы кедейшілік туралы айта бастасақ жұмыссыздық алдымен ойға оралады. Жұмыссыз адам кіріссіз, кіріссіз адам кедей. Оның басқа бір формуласы бола қоймас деп ойласақ тағы да қателеседі екенбіз. Қазіргі таңда мемлекеттік жұмысшылардың көпшілігі, малшылардың көпшілігі кедей адамның құрамына кіреді. Неге десеңіз айталық.

Монгол елінде 3 млн жарым адам бар делік. Осының бір миллионы кедей. Жұмыссызы да кедей, малшысы да кедей, үкіметтік қызметкері де кедей. Жұмыссыз адамның кедей болатыны түсінікті, ал, үкіметтік қызметкерлерге не жоқ деп таңғалуыңыз мүмкін. Себебі мемлекеттік қызметкерлердің 70 пайызы айлық-жалақысын кепілге қойып несие алып тіршілігін жалғаушылар. Олар тек ғана банкіні асырауда. Мысалы 6-7 миллион төгрөгті бірнеше жылда оннеше млн төгрөг қылып қайтарасыз. Немесе 60 млн төгрөгтің пәтер үйін ипотекамен алып 20 жылдың ішінде 120 млн немесе одан да көп қылып қайтарасыз. Егер жаңа үйленген жас отбасы болса әсіресе қалалы жерлерде үйлі болу үшін 20 жылын жұмсайды. 20 жыл бойы несие төлеп ақша жинай алмағандықтан қайта несие алып балаларын оқытады. Мемлекеттік ұйым-мекемелердің сот төрешілері немесе кейбір заңи, әскери ұйым-мекемелерді айтпағанда көпшілігінің айлық-жалақысы млн төгрөгке жетпейді Орташа есеппен алғанда 600-800 мың төг аралығында.

Енді қараңыз мемлекеттік қызметкерлердің көпшілігі несие төлейтіндіктен жалақысының 30 немесе 40 пайызын банкіге береді. 600 мың төгрөгтің 250 мыңы несиеге кетсе, қалған 350 мың төгрөгті қай жыртығына жамасын. Бір тонна көмірдің бағасы ең аз дегенде 75 мың, бір қойды ең аз дегенде 160 мың төгрөгке ала алады, ал, ұнның бағасы 50 мың төгрөг. Егер бір үйде бір адам жұмыс істейді деп есептесек әлгі ауыз толтырып айтып отырған 600 мың, 800 мың төгрөгіңіз тек қағаз ғана, қымбатшылықта қажетіңді өтеуге келмейтінін, қысқа жібі не күрмеуге, күрмеуге келсе сүйреуге келмейтінін бағамдай аласыз. Әйтеуір өлместің күнін көріп жүрген халық. Ал, малшылардың жағдайына тоқталсақ қыстың суығы, жаздың ыстығында малын жайып, құртын жеп, айранын ішіп жүргенімен сол малдың барлық өнімдерінен мол пайда тауып отырғаны да шамалы. Елімізде ірі өндірістер, мал терісі, жүні мен сүтін өңдеп нарыққа ұсынушылар тым аз. Соның салдарынан мал өнімдерінің бағасы түсіп, малшылардың кірісінің азаюына әсер етуде.

Сонымен қатар мал бір жұттық дегенді де ескеруіміз керек. Мал терілері далада қалды, түбіттің бағасы түсіп, қой жүні де мардымды емес. Тек ғана еттің бағасы көтерілгенімен ақшаның қажеттілігі туындаған жағдайда сол малын дереу сатып қажетіне жарату мүмкіндігі аз. Себебі кейбір сұмындар аймақ орталығынан 100-300 шақырым қашықтықта орналасқан. Малшылар малын әкеліп сатып, саудалауға шамалары келе бермейді. Малшылар мен мемлекеттік қызметкерлердің жағдайы осындай болғанда жұмыссыздардың халін ойлаудың өзі артық. Олар істейін десе де жұмыс жоқ, енді көпшілігі тегін әрі оңай жолмен келетін қаржы-қаражатты көксейді. «Тақыр кедей» деген анықтама бойынша азық-түлік талоны, немесе еңбек даяшылық, қамқорлық басқармасынан берілетін азды-көпті көмекке, еңбек шыдамдылығынан айырылған адамдарға берілетін қаржы яғни түсінікті тілде айтсақ группаға тәуелді болады. Соны алудың амал айласын қарастырады. Халықтың бір азғана пайызын қариялар құрайды. Өмір бойы үкіметке еңбек сіңірген, ұл-қызын өсірген қарттарымыздың алатын зейнетақының төменгі мөлшері 350 мың.

Жоғарыда осы қаржыға не алуға болатынын айтқанбыз. Қариялар қартайған шағында еңбегінің зейнетін көргеннің орнына бір отбасын осы 350 мың төгрөгпен асырап отыр. Өйткені қариялардың қолында отырған балаларында да жұмыс жоқ әйелі ерге, ер жерге, бәрі бірігіп шал кемпірдің зейнетақысына қарап отырған жайттар халық арасында өте көп. Бәз біреулері студент оқытып отыр. Жұмыссыздар, жұмыстағылар, немесе малшылар, қариялар кедейге есептелсе енді кімдер бай дейсіздер ғой! Кейбір өз еңбегімен, табан ет маңдай терімен байыған бизнесмендерді айтпағанда күнәһарлар ғана бай. Себебі олар халықтың нәпақасын жеушілер. Халықтың ішінде жетім-жесір, кәрі-құртаң, ауру-сырқау адамдардың бәрі кездеседі. Соларға жасалуға тиіс қызметтер жасалынбай, солардың мүддесі үшін қызмет ететіндер тек өзінің қара басын, жемтіктестері мен ағайын туыстарының ғана мүддесін ойлаған, тендер деп, басқа деп заң жүзінде, қағаз жүзінде барлығын реттеп, қоржынын толтырғандар ғана бай.

Ұлттық статистика комитеті және әлемдік банкінің кедейшіліктің деңгейін анықтаған зерттеу анализдеріне жүгінсек 2008 жылдары кедейлік деңгейі 35 пайыз болған. Кейіннен тау-кен саласы жанданудың нәтижесінде 2016 жылы 29,6 пайыз болса, 2018 жылы 28,4 пайызға азайған. Ауылдық жерлерден қарағанда қалалық жерлерде кедейшіліктің деңгейі жоғары. Мәселен Улаанбаатар қаласында кедейліктің деңгейі 62,1 пайыз болса 2018 жылы 63,5 пайызға жеткен. Сонымен қатар кедей азаматтардың 41,8 пайызы Улаанбаатар қаласында өмір сүретіні анықталған. Ал ең кедей аймақ ретінде 51,9 пайызбен Говьсүмбэр аймағы аталған. Халқының тең жарымы кедейлікте өмір сүреді деген сөз. Келесі орындарды 45,1 пайызбен Говь-Алтай, 42,5 пайызбен Дорнод, 40,9 пайызбен Ховд аймақтары бөліскен. Бұлар тек сандық деректер. Дегенмен бұның артында кедейшіліктің нағыз бет-бейнесі жасырынып жатуы мүмкін. Ал, осы тізімнің ішінде аймағымыз кедейшілік деңгейі бойынша 24,3 пайызды құрап отыр. Екі жыл сайын бір рет жасалатын зерттеулерге қарағанда елде қандай бір дағдарыс, төтенше жағдайлар орын алса кедейшілікке ұшырайтындар екі есеге көбеюі мүмкін.

Биылғы әлемді жайлаған «Ковид-19»-дың әсері болмай қоймасы анық. Дегенмен ел тізгінін ұстаған басшылар кедейшілікті жою мақсатында әлі күнге дейін есі дұрыс бағдарлама ұсынып іске асыра алмады. Жұмыссыздықты, кедейшілікті жоюдың ең дұрыс жолы – шағын және орта өндірісті дамыту деп есептеді. Есесіне биліктегілер өздері бөлісіп жеп, қалғанын жергілікті жерлердегілер жең ұшымен алып деген сияқты оң нәтиже берген жоқ. Әйтсе де бірлі-жарым шаруашылық бірліктеріне септігін тигізсе де кедейшілік пен жұмыссыздықты шешудің тиімді жолы бұл емес еді. Кедейшілікті азайтамыз деп шетелге жұмыс күшін шығару да тиімді тәсіл емес дейді зерттеушілер. Ең дұрыс жолы ішкі өнімдерді арттыру, ірі компаниялар, ірі өнеркәсіптер бой көтеру, жер байлығын ұтымды пайдалану. Ел көлемінде ең кедейшілік деңгейі төмен аймақ Өвөрхангай. Бұл аймақта кедейлік деңгейі 11 пайыз. Аталмыш аймақта тау-кен саласы ірі қарқын алып жұмыстауда. Соның пайдасы халыққа тимеді деп айта алмаймыз. Ұлан-байтақ монголдың кең даласында небәрі 3 млн халық кедейшілікте өмір сүргеніне ішің күйеді. «Кең далаға симай жүргеніміз жоқ, сиыса алмай жүрміз ғой» демекші жер байлығын игере алмай, ел бюжетін барынша қымқырып-жымқырып, жең ұшымен жалғасып, жемтіктес болған мәдениетті ұрылардан құтылмайынша, халық көзін ашып, ұйқыдан оянбайынша кедейшілік ешқашан жойылмайды…

Әттең бір кем дүние!!!

Моңғолияда

Ғабит Қойшыбаев Моңғолияның СҚ министрлігінің Мемлекеттік хатшысымен кездесті

Published

on

2024 жылы 17 қаңтарда Қазақстан Республикасының Моңғолиядағы Елшісі Ғабит Қойшыбаев Моңғолияның Сыртқы қатынастар министрлігінің Мемлекеттік хатшысы Нямдоржийн Анхбаярмен кездесу өткізді.
Кездесу барысында тараптар Қазақстан мен Моңғолия арасындағы ынтымақтастықтың 2024 жылғы күн тәртібі бойынша пікір алмасты. Атап айтқанда, олар ағымдағы жылы жоспарланған маңызды екіжақты іс-шаралар кестесін талқылады, екі елдің ынтымақтастығының шарт-құқықтық базасын одан әрі жетілдіру сұрақтарын қарастырды, сыртқысаяси ведомстволардың түрлі бағыттардағы өзара ықпалдастығын, оның ішінде консулдық саладағы өзара тиімді әрекеттестікті одан әрі нығайтуға келісті.
Сонымен бірге, дипломаттар Қазақстан мен Моңғолияның көпжақты алаңдардағы, оның ішінде Біріккен Ұлттар Ұйымы шеңберінде және басқа да халықаралық құрылымдар аясында өзара қолдау көрсетудің көп жылдан бері қалыптасқан оң тәжірибесін жалғастыру қажеттігіне ортақ мүдделілік танытты.

Continue Reading

Моңғолияда

Моңғолияда 28 маусымда парламент сайлауы өтеді

Published

on

2024 жылғы 28 маусымда Моңғолияда парламент сайлауы өтеді.

Моңғолияның Ұлы Мемлекеттік Хуралы кезекті пленарлық отырыста келесі парламент сайлауын 2024 жылы өткізу туралы қаулы жобасын қарастырды.

Демократиялық партия фракциясының жобаны талқылау үшін парламенттен алған үзіліс мерзімі өтіп кеткеніне байланысты, дауыс беру өткізіліп, қаулы жобасы мақұлданды.

Қаулыға сәйкес, кезекті парламент сайлауы 2024 жылғы 28 маусымда өтеді.

Continue Reading

Моңғолияда

Моңғолия халқының саны 3,5 миллионға жетті

Published

on

Моңғолия халқының саны 3,5 миллионға жетті. Ұлттық статистика комитеті бұған дейін 22 қарашаға қарай Моңғолия халқының жалпы саны 3,5 миллион адамға жететінін хабарлаған.

«Моңғолия халқының саны 3,5 миллионға жетеді деген болжам соңғы үш жылдағы туу, өлім және халықтың табиғи қозғалысына негізделген», – деді Моңғолия ұлттық статистика комитетінің халық санағы және тұрғын үй қоры бөлімінің статисті Б.Энхжаргал.

Соңғы үш жылда орта есеппен әр жеті минут 16 секунд сайын бір бала дүниеге келіп, 27 минут 46 секунд сайын бір адам қайтыс болады, ал Моңғолия халқының саны әр тоғыз минут 55 секунд сайын бір адамға артып келеді екен.

— Бұл үрдіс 2023 жылы да жалғасты деп есептесек, 22 қарашаға дейін Моңғолия халқының саны 3,5 миллион адамға жетуі керек еді. Бүгінде халық саны 3,5 миллионнан асты, – деді Энхжаргал.

1962 жылы Моңғолия халқының саны 1 миллион болса, 1988 жылы ел екі миллион, 2015 жылы үш миллионға жетті. 2033 жылы 4 миллионға, 2048 жылы 5 миллионға жетеді деген болжам бар.

Continue Reading

Моңғолияда

Халал Сертф Аженси – Моңғолияның Халал индустрия саласының дамуына үлес қоспақ

Published

on

Халал өнімдері мен қызметтерін сертификаттау жөніндегі орган Моңғолияда пайда болды.

Парсы шығанағы елдерінің аккредиттеу орталығының Gulf Accreditation Center (GAC) бағалау тобы халал өнімдері мен қызметтерін сертификаттау жөніндегі Халал Сертф Аженси (Halal Certf Agency) компаниясында 2023 жылдың 25, 26, 27 қазанында жұмыстап, GSO 2055- 2:2021 “Сәйкестікті бағалау – 2 бөлім: Халал сертификаттау органдарына қойылатын талаптар” стандарты бойынша бастапқы аккредиттеу жұмысын жасады.

Халал – тұтас бір индус­трия.

Бүгінде әлемдегі 148 елде халал бағы­ты жақсы дамыған. Халал брендін кім көрін­ген пайдаланып, көпшіліктің түсінбестігін ту­дыр­мау үшін халал өндірісі бақылауға алынған. Осы орайда ет экспортына қызығушылық танытып отырған Моңғолияда халал индустриясын зерттеп, халал өнімдерін қалыптастыру енді жолға қойылып келеді.

Бұл жүйе UNIDO Моңғолия – Біріккен Ұлттар Ұйымының Өнеркәсіптік даму ұйымы жүзеге асыратын Сәйкестікті бағалау органдарының әлеуетін арттыру жобасы аясында жүзеге асырылуда.

Халал бойынша аккредиттеу – Моңғолиядағы сапаны бағалау жүйесіндегі жаңа бағыттарының бірі.

Аккредиттелген Халал сертификатының оң әсері соңғы тұтынушыға таралады, ол Халал сертификатының артында сәйкестікті растаудың бүкіл жүйесі бар екеніне сенімді болады: аккредиттеу сертификаттау органдарына деген сенімді арттырады. 

Өз кезегінде, сертификаттау органдары өздері ұстанатын стандарттардың жоғары талаптарын Халал өнімдерін өндірушілерге тапсырады. Өндірушілер сертификаттау арқылы тұтынушыларға халал стандарттарға сәйкес өндірілген өнімдерді немесе қызметтерді ұсынады. 

Халал Сертф Аженси – Моңғолияның Халал индустрия саласының дамуына үлес қоспақ.

www.halalcertf.com

Continue Reading
Advertisement

Бізге жазылыңыз

Сөзге тиек

Дерек5 months ago

Түркі мемлекеттері ұйымының 10-саммиті аясында 12 құжаттарқа қол қойылды

Түркі мемлекеттері ұйымының 10-саммиті аясында 12 құжаттарқа қол қойылды, деп хабарлайды qazradio.fm Ақорданың баспасөз қызметіне сілтеме жасап. Түркі мемлекеттері ұйымының...

Дерек7 months ago

Айдағы Үндістанның станциясы «ұйқы» режиміне көшеді

05 қыркүйек, KAZNEWS. Айдың бетінде күн батып, түн басталған кезде Үндістанның қондырғыш станциясы мен өздігінен жүретін станциялары «ұйқы» режиміне көшеді....

Дерек8 months ago

Кристиан Бэйл батыс Моңғолияға саяхаттады. #Бэтмэн😀

24 шілде, KAZNEWS. Жоғарғы суреттегі азамат әйгілі актер Кристиан Бэйл. Ол шілде айында батыс Моңғолияда саяхаттап, көшпенділердің салт дәстүрімен танысып...

Дерек12 months ago

Футзалдан ел біріншілігіне қатысқан футболшылардың орташа жасы – 23 де

6 сәуір, KAZNEWS. Моңғолия Президентінің қолдауымен Дорноговь аймағының Сайншанд қаласында ұйымдастырылған футзалдан 21 аймақтар арасындағы «Ұлттық кубок-2023» ел біріншілігі аяқталды. ...

Дерек1 year ago

Таба аласыз ба? Моңғолияда ілбіс суретке түсіп қалды

Ұлыбританиялық DailyMail басылымы америкалық фотограф Макса Воның суретін жариялады. Суретте Алтай тауларының тау-тасты шатқалында сирек кездесетін ілбіс түсірілген. Ерекше ілбісті...

Дерек1 year ago

1903-2023 жыл аралығындағы қоян жылында есте қалған оқиғалар

06 қаңтар, KAZNEWS. Қоян жылы– барыс жылынан соң, ұлу жылынан бұрын келетін мүшел есебінің төртінші жылы. Қоян қазақтың шаруашылық тарихында...

Дерек1 year ago

Жылдың үздік 10 оқиғасы – KAZNEWS

24 желтоқсан. KAZNEWS ақпараттық агенттігі жыл сайын «Жылдың үздік 10 оқиғасын» анықтауды дәстүрге айналдырған. Агенттіктің көзқарасы бойынша 2022 жылдың үздік...

Дерек1 year ago

Тұрды Төлекенұлы туралы деректі фильм жарыққа шықты

04 желтоқсан, KAZNEWS. Көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, Қобда беті қазақтары (Монғолия) арасынан мемлекеттік лауазым атқарған алғашқы қайраткерлердің бірі Тұрды...

Басты назарда